کد مطلب : ۲۰۶۷۷
در گذشته هر متنی حتی مذهبی در قالب موسیقی ردیف و دستگاهی بود
متین رضوانی پور ، محقق و پژوهشگر موسیقی و موسیقی دینی؛ متولد ۱۳۶۲ در ورامین، ضمن اشاره به فعالیت های خود در زمینه موسیقی مذهبی در قالب های مختلف چنین عنوان می کند:
از همان زمان کودکی به دلیل این که مادرم بسیار مذهبی بودند و در جلسات مختلف مذهبی فعالیت داشتند، اکثر اوقات با ایشان در این جلسات حضور داشتم. در واقع الحان مذهبی و سنتی که در جلسات خوانده می شد و بعد در مدارس کلاس های مذهبی و قرآن باعث علاقه به موسیقی مذهبی در من شد. به صورتی که در سن نوجوانی بر روی تلاوت های قرآن و تمام مقام های موسیقی عرب بر روی آیات قرآن کار کردم.
بعد از ۱۴ سالگی وارد عرصه خوانندگی شدم. در ورامین نزد استاد محمد علی یزدنیان بودم و ردیف های آوازی را نزد ایشان فرا گرفتم. پس از چندی به تهران آمدم و دوره ای را نزد استاد مختوم گذراندم، سپس از طریق یکی از دوستانم به مکتب استاد مجید کیانی که مکتب قدما گفته می شد معرفی شدم و در محضر ایشان ردیف آوازی استاد دوامی را کار کردم و بعد از آن بر روی آوازهای خواننده های دوره های قاجار ، مانند سید احمد خان ساوه ای، سلیمان خان امیر قاسمی ،اقبال آذر، طاهر زاده و... که صداهایشان بر روی گرامافون باقی مانده بود کار کردم.
در ادامه چنین عنوان می کند: روزی در ایام محرم پیرمردی را دیدم که شعرهایی همچون حسین به میدان مرو تا خواهر تو / قرآن گیرد حسین جان بر سر تو و ... من متوجه شدم سبک نوحه خوانی و آواز خوانی او افشاری است. در این زمان بود که استادم آقای یعقوب قمری شریف آبادی به من پیشنهاد کرد که این گنجینه ای که شما شنیدید، نوحه ای بسیار قدیمی است که فقط توسط پیرمردها خوانده می شود و شما می توانید کار پژوهشی و جمع آوری چنین سبک هایی را انجام دهی. همان نوحه اولین نوحه ای بود که من ضبط کردم و این کار را ادامه دادم. در سفرهای مختلفی که به شهرها و شهرستان ها داشتم آوازها و نوحه های زیادی را ضبط کردم،تا اینکه با کمک استاد کیانی اولین کتابم را نوشتم به نام «نوحه خوانی در ایران».
در همین راستا سعی کردیم گفتگویی داشته باشیم در رابطه با «موسیقی، مذهب و نواهای آیینی » که از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، قسمت اول این گفتگو را در زیر می خوانید.
با توجه به اینکه شما شناخت کاملی از موسیقی و ردیف های آوازی از دوران گذشته تا به حال دارید، شاید به این نکته توجه لازمه را داشته اید که موسیقی چگونه در بیت بیت مرثیه های و نواهای آیینی از گذشته تا کنون ورود داشته است . ضمن توضیح اینکه آیا این تداخل یک ورود درست است یا خیر ، همپایی کنونی آواهای آیینی با نواهای موسیقایی را چگونه ارزیابی می کنید؟
این مبحث کاملا تاریخی است. مثلا در ایران موسیقی ای که جامع بوده و تمام مناطق را تحت سیطره خودش قرار می داد موسیقی ردیف و دستگاهی بود. از زمانی که اسلام وارد ایران شد حتی تلاوت های قرآن نیز که صوتی بوده است، در هر منطقه ای بر اساس ساختار الحان همان منطقه خوانده می شود، مثلا در روستاهای کوهستانی مازندران از مسجدی صدای تلاوت قرآن می آمد که بعد از مراجعه دیدم پیرمردی نود ساله «رهاب» می خواند یا قرآن را در دستگاه «سه گاه» که کاملا ایرانی است، می خواند. از قدیم الایام هر متنی که خوانده می شده حتی در قالب مذهب نیز در موسیقی ردیف و دستگاهی بوده است.
رضوانی پور در ادامه افزود: در دوره صفویان، پادشاهان نسبت به موسیقی حرام بسیار متعصب بودند و نوازنده ها را تنبیه می کردند. در مقابل نوازنده ها و خواننده ها دسته دسته تقسیم میشدند، که یک دسته از آنها به دربار پادشاهان می رفتند و دسته دیگر در پستوی خانه ها موسیقی را اجرا می کردند و برای اینکه این الحان و این نغمات فراموش نشود در قالب مذهب می گنجاندند. آوازها در آن دوران به مناجات و مداحی و چاوشی خوانی تبدیل می شود.
وی همچنین خاطر نشان کرد: این نوع موسیقی قدمت چند هزار ساله دارد چرا که با فطرت انسان سازگاری دارد و در زمان گذشته بحث حب نفس خیلی کم بود و هر آنچه از درون فطرت الهی انسانها طراوت می کرده در قالب موسیقی متجلی می شده است.که بسیار بکر بوده و برگرفته از ارتباط انسان با جهان هستی به صورت خالصش نه به صورت امروزی و ناخالص، بوده است.
پس شاید بشود گفت: شیوه های نوحه خوانی های امروزی نمی تواند روندی درست و منطقی را برای مخاطب داشته باشد؟
من خیلی متعصبانه به این موضوع وارد نمی شوم که بگویم نوحه خوانی های امروزی هیجانات کاذب دارند،بلکه ممکن است در آنها نیز نغماتی دیده شود که تاثیر مثبتی دارد. اما در کل موسیقی های اصیل و نوحه خوانی های قدیمی انسان را رو به تعالی دعوت می کند و آرامش خاصی دارد. گرایش مخاطب به سمت موسیقی رپ باعث تاثیر گذاری در نوحه خوانی ها نیز شده است. مداحان نیز سعی می کنند متن اشعار خود را به سمت سلایق مخاطب خود درآورند.
گویا کتابی را هم در همین راستا راهی بازار نشر کرده اید؟ در خصوص این کتاب توضیحی می فرمایید؟
در کتاب «نوحه خوانی در ایران» نت های این آوازها نیز در این کتاب آورده شده است. به طوری که اگر پژوهشگری از خارج کشور این کتاب را بخواند به خوبی با فضای موسیقی نوحه خوانی و موسیقی مذهبی در ایران آشنا می شود و اگر آهنگسازی بخواهد بر روی نتاسیون های موسیقی مذهبی کار کند این نت ها خیلی کمکش می کنند. به طور کلی این کتاب کارکردهای مختلفی دارد. از کتاب بعدی به صورت منطقه ای کار کردم و شهرهای صاحب سبک را شناسایی کردم مانند: شوشتر ، بوشهر ، خوزستان ،شیراز و ... . شهر به شهر می رفتم و از طریق سازمان تبلیغات مداحان و نوحه خوان ها را شناسایی می کردم و به ضبط آنها می پرداختم. تا هم اکنون ۱۲ جلد کتاب تهیه شده که ۵ جلد آن منتشر شده است.
چطور می شود مخاطب را به سمت موسیقی، نوا و آواهای آیینی سوق داد؟
در این زمینه مسئولین بسیار تلاش کرده اند، اما به این دلیل که متخصص در این زمینه کم است متاسفانه توجه ها لازم به این نوع موسیقی کمتر شده است . مدیران فرهنگی باید به این مهم توجه کنند که قبل از اینکه یک مدیر سیاسی باشند باید فرهنگی باشند . از پژوهشگران و کسانی که در راه احیای موسیقی اصیل ایرانی تلاش می کنند حمایت کافی را داشته باشند.
از همان زمان کودکی به دلیل این که مادرم بسیار مذهبی بودند و در جلسات مختلف مذهبی فعالیت داشتند، اکثر اوقات با ایشان در این جلسات حضور داشتم. در واقع الحان مذهبی و سنتی که در جلسات خوانده می شد و بعد در مدارس کلاس های مذهبی و قرآن باعث علاقه به موسیقی مذهبی در من شد. به صورتی که در سن نوجوانی بر روی تلاوت های قرآن و تمام مقام های موسیقی عرب بر روی آیات قرآن کار کردم.
بعد از ۱۴ سالگی وارد عرصه خوانندگی شدم. در ورامین نزد استاد محمد علی یزدنیان بودم و ردیف های آوازی را نزد ایشان فرا گرفتم. پس از چندی به تهران آمدم و دوره ای را نزد استاد مختوم گذراندم، سپس از طریق یکی از دوستانم به مکتب استاد مجید کیانی که مکتب قدما گفته می شد معرفی شدم و در محضر ایشان ردیف آوازی استاد دوامی را کار کردم و بعد از آن بر روی آوازهای خواننده های دوره های قاجار ، مانند سید احمد خان ساوه ای، سلیمان خان امیر قاسمی ،اقبال آذر، طاهر زاده و... که صداهایشان بر روی گرامافون باقی مانده بود کار کردم.
در ادامه چنین عنوان می کند: روزی در ایام محرم پیرمردی را دیدم که شعرهایی همچون حسین به میدان مرو تا خواهر تو / قرآن گیرد حسین جان بر سر تو و ... من متوجه شدم سبک نوحه خوانی و آواز خوانی او افشاری است. در این زمان بود که استادم آقای یعقوب قمری شریف آبادی به من پیشنهاد کرد که این گنجینه ای که شما شنیدید، نوحه ای بسیار قدیمی است که فقط توسط پیرمردها خوانده می شود و شما می توانید کار پژوهشی و جمع آوری چنین سبک هایی را انجام دهی. همان نوحه اولین نوحه ای بود که من ضبط کردم و این کار را ادامه دادم. در سفرهای مختلفی که به شهرها و شهرستان ها داشتم آوازها و نوحه های زیادی را ضبط کردم،تا اینکه با کمک استاد کیانی اولین کتابم را نوشتم به نام «نوحه خوانی در ایران».
در همین راستا سعی کردیم گفتگویی داشته باشیم در رابطه با «موسیقی، مذهب و نواهای آیینی » که از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، قسمت اول این گفتگو را در زیر می خوانید.
با توجه به اینکه شما شناخت کاملی از موسیقی و ردیف های آوازی از دوران گذشته تا به حال دارید، شاید به این نکته توجه لازمه را داشته اید که موسیقی چگونه در بیت بیت مرثیه های و نواهای آیینی از گذشته تا کنون ورود داشته است . ضمن توضیح اینکه آیا این تداخل یک ورود درست است یا خیر ، همپایی کنونی آواهای آیینی با نواهای موسیقایی را چگونه ارزیابی می کنید؟
این مبحث کاملا تاریخی است. مثلا در ایران موسیقی ای که جامع بوده و تمام مناطق را تحت سیطره خودش قرار می داد موسیقی ردیف و دستگاهی بود. از زمانی که اسلام وارد ایران شد حتی تلاوت های قرآن نیز که صوتی بوده است، در هر منطقه ای بر اساس ساختار الحان همان منطقه خوانده می شود، مثلا در روستاهای کوهستانی مازندران از مسجدی صدای تلاوت قرآن می آمد که بعد از مراجعه دیدم پیرمردی نود ساله «رهاب» می خواند یا قرآن را در دستگاه «سه گاه» که کاملا ایرانی است، می خواند. از قدیم الایام هر متنی که خوانده می شده حتی در قالب مذهب نیز در موسیقی ردیف و دستگاهی بوده است.
رضوانی پور در ادامه افزود: در دوره صفویان، پادشاهان نسبت به موسیقی حرام بسیار متعصب بودند و نوازنده ها را تنبیه می کردند. در مقابل نوازنده ها و خواننده ها دسته دسته تقسیم میشدند، که یک دسته از آنها به دربار پادشاهان می رفتند و دسته دیگر در پستوی خانه ها موسیقی را اجرا می کردند و برای اینکه این الحان و این نغمات فراموش نشود در قالب مذهب می گنجاندند. آوازها در آن دوران به مناجات و مداحی و چاوشی خوانی تبدیل می شود.
وی همچنین خاطر نشان کرد: این نوع موسیقی قدمت چند هزار ساله دارد چرا که با فطرت انسان سازگاری دارد و در زمان گذشته بحث حب نفس خیلی کم بود و هر آنچه از درون فطرت الهی انسانها طراوت می کرده در قالب موسیقی متجلی می شده است.که بسیار بکر بوده و برگرفته از ارتباط انسان با جهان هستی به صورت خالصش نه به صورت امروزی و ناخالص، بوده است.
پس شاید بشود گفت: شیوه های نوحه خوانی های امروزی نمی تواند روندی درست و منطقی را برای مخاطب داشته باشد؟
من خیلی متعصبانه به این موضوع وارد نمی شوم که بگویم نوحه خوانی های امروزی هیجانات کاذب دارند،بلکه ممکن است در آنها نیز نغماتی دیده شود که تاثیر مثبتی دارد. اما در کل موسیقی های اصیل و نوحه خوانی های قدیمی انسان را رو به تعالی دعوت می کند و آرامش خاصی دارد. گرایش مخاطب به سمت موسیقی رپ باعث تاثیر گذاری در نوحه خوانی ها نیز شده است. مداحان نیز سعی می کنند متن اشعار خود را به سمت سلایق مخاطب خود درآورند.
گویا کتابی را هم در همین راستا راهی بازار نشر کرده اید؟ در خصوص این کتاب توضیحی می فرمایید؟
در کتاب «نوحه خوانی در ایران» نت های این آوازها نیز در این کتاب آورده شده است. به طوری که اگر پژوهشگری از خارج کشور این کتاب را بخواند به خوبی با فضای موسیقی نوحه خوانی و موسیقی مذهبی در ایران آشنا می شود و اگر آهنگسازی بخواهد بر روی نتاسیون های موسیقی مذهبی کار کند این نت ها خیلی کمکش می کنند. به طور کلی این کتاب کارکردهای مختلفی دارد. از کتاب بعدی به صورت منطقه ای کار کردم و شهرهای صاحب سبک را شناسایی کردم مانند: شوشتر ، بوشهر ، خوزستان ،شیراز و ... . شهر به شهر می رفتم و از طریق سازمان تبلیغات مداحان و نوحه خوان ها را شناسایی می کردم و به ضبط آنها می پرداختم. تا هم اکنون ۱۲ جلد کتاب تهیه شده که ۵ جلد آن منتشر شده است.
چطور می شود مخاطب را به سمت موسیقی، نوا و آواهای آیینی سوق داد؟
در این زمینه مسئولین بسیار تلاش کرده اند، اما به این دلیل که متخصص در این زمینه کم است متاسفانه توجه ها لازم به این نوع موسیقی کمتر شده است . مدیران فرهنگی باید به این مهم توجه کنند که قبل از اینکه یک مدیر سیاسی باشند باید فرهنگی باشند . از پژوهشگران و کسانی که در راه احیای موسیقی اصیل ایرانی تلاش می کنند حمایت کافی را داشته باشند.
مرجع : آرتنا
