کد مطلب : ۲۱۶۳۵
درگذشته «ازبرخواندن» شعر از شروط مداحی بود
چه سخت است که ازخانه نشینی و ضربت خوردن علی(ع)، مصیبت مادر سادات(س)، زهر جفا خوردن و خیانت‌ها به امام حسن مجتبی(ع)، دریای مصیبت امام حسین(ع)، تنها ماندن حضرت سجاد(ع) گرفته تا دوری از امام زمان(عج) وچشم‌های همیشه به راه و... سخن گفته شود و چه سخت‌تر اینکه آن‌ها در زبان لین شعر با حفظ حرمت‌ها و لطائف بیان شود.
وقتی نویسنده‌ای بخواهد از شجاعت عباس بن علی(ع) و احوالات زینب(س) بنویسد، با همه آزادی‌هایی که در انتخاب کلمات و انتخاب سبک دارد قلمش قاصر و عاجز می‌شود، اما شاعرانی هستند که با کوله باری از محدودیت‌ها از سبک شعر، انتخاب قافیه و وزن و... جملاتی می‌گویند که دل‌ها را متحول می‌کند. برخی این توان‌مندی را تفسیر به جوشش از درون، آمدن شعر از بالا که همگی بسته به احولات شاعر و توجه، عنایت و امداد ائمه اطهار(ع) دارند، می‌کنند.
این چند خط مقدمه‌ای بود تا سخن گفته شود از فردی که سال‌هاست بدون هیچ‌گونه چشم داشتی برای ائمه و خصوصاً حضرت سیدالشهداء(ع) شعر می‌گوید. «حاج اسماعیل فرشی ازهر» متخلص به «غمخوار» از نوجوانی تا کنون که ۷۳سال سن دارد برای آن بزرگواران شعر سروده است و مجموعه این اشعار را هم در «شش دفتر» تحت عنوان «کارنامه غم» گردآوری کرده است. بسیاری از مداحان نامی آذری زبان حضورا سراغ ایشان می‌روند و شعر می‌گیرند.
تخلصش «غمخوار» بیان می‌کند که مثل همه شیعیان دل سوخته، غم خیلی چیز‌ها را می‌خورد، بیشتر از همه از غم و مصیبت حضرت زینب(س)، ام المصائب صحبت می‌کند و از شجاعت ایشان در مجلس یزید، می‌گوید. موهای سفید و محاسنش هم صحه می‌گذاشت بر آنچه بیان شد. با او هم کلام شده و به گفتگو نشستیم و از سبک و شعر و معرفت سخن به میان آمد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* حاج آقای فرشی به عنوان اولین سؤال از جایگاه سبک و شعر در مداحی‌ها بفرمایید و اینکه از نظر شما اصالت و اهمیت با کدامیک است؟
اولا باید بگویم که شعر باید اصالت داشته باشد. شعری که اصیل باشد سبک هم شامل حالش می‌شود. سبک به شعر امتیاز می‌دهد و هرچه قدر سبک خوب باشد شعر از دیگر اشعار متمایز می‌شود و بر عکس شعر خوب و قوی هم به سبک ارزش و اعتبار می‌دهد. در واقع این دو مکمل هم هستند، شعر باید سبک داشته باشد و سبک هم باید در شأن شعر باشد.
* شما خود اول سبک را پیدا می‌کنید بعد شعر می‌گویید یا نه برعکس؟
برای گفتن شعر تمام مقدمات باید آماده شود و در مرحله آخر شروع بکنی به شعر گفتن، باید سبک، وزن وهدف شعر مشخص شود، من خودم اول سبک یا همان هوای شعر را پیدا می‌کنم بعد شعر می‌گویم.
*ملاک و معیار سبک خوب چیست؟ آیا سبک انحرافی هم وجود دارد؟
سبک خوب در مداحی‌ها سبکی است که برازنده موضوع باشد. برای مثال نمی‌شود برای ائمه و امام حسین(ع) به سبک اشعار ترانه و رقص، شعر گفت که متأسفانه گا‌ها شاهد این مساله هستیم، این سبک‌ها باید اصیل و دارای سوز باشند. سبک اگر اینگونه نشد انحرافی است.
البته بسیاری از شاعرانی که بنده می‌شناختم که برخی از آن‌ها هم از جمع ما رفته‌اند صاحب سبک بودند. مثل مرحوم حسینی (سعدی زمان)، دخیل، دلریش، کهنمویی و... آن‌ها از هیچ جا الهام نمی‌گرفتند مثل الان هم نبود که امکانات باشد و همه سبک‌ها را ببینند سبک مخصوصی برای خود داشتند، اما اوضاع امروز فرق کرده است شاعرانی پیدا می‌شوند که با آهنگ و آواز فلان خواننده شعر می‌گوید من هم مثل خیلی‌های دیگر با بخشی از آن‌ها که قلیل هم هستند کاملاً مخالفم.
*به نظر شما چرا سبک‌های قدیمی ماندگارترند و چرا آن زمان تأکید می‌شد که مداح باید شعر را از بر باشد؟
در قدیم مداح پیش شاعر می‌رفت، شاعر شعرش را به مداح می‌داد و مداح هم همانجا می‌خواند و شاعر ایرادات و اشتباهات را درست می‌کرد و چون امکانات چاپ و نشر کردن مثل الان نبود مداح باید حفظ می‌کرد که سینه به سینه این اشعار نشر پیدا بکند و دلیل دیگر این بود که آن زمان ازبر کردن شعر از شروط اصلی مداح شدن بود.
* مقام معظم رهبری فرموده‌اند که مداحان شعر ضعیف و متوسط را پیش خود نگه دارند و روی آن کار کنند و فقط شعر قوی را در مجلس بخوانند. آیا سباک و شاعر هم باید اینگونه باشند؟
فرموده رهبر معظم بسیار به جا و قابل تأمل است، اگر می‌خواهیم مجلس عزای امام حسین (ع) شکوفا بماند و اگر می‌خواهیم جلوی انحرافات را بگیریم باید هم شعر قوی سرود و هم شعر قوی خواند. اگر یک مداح و یک شاعر می‌خواهد ماندگار شود و معتبر شود لاجرم باید شعر قوی بگویند بر فرض رمز ماندگاری و محبوبیت حاج فیروز زیرک کار همان خواندن شعر قوی است.
علما و مراجع پیشوایان و متخصصان مذهب ما هستند بلا شک هر چه آنان جایز و روا ندانند خوب نیست، متأسفانه عرض کردم که برخی شعرای جوان از سبک‌های بومی و سنتی که مورد مقبول همه بود فاصله گرفته‌اند.
*به عنوان یک شاعر سبک کدام یک از مداحان را می‌پسندید؟
سبک حاج فیروز زیرک کار را خیلی دوست دارم همچنین سبک حاج محسن عسگری، در بین مداحانی هم که با آواز می‌خوانند از مرحوم حاج غلامرضا شیعه خلص، حاج غلامرضا خشکبار، حاج علی اکبر مارالانی خوشم می‌آید.
* چرا مداحی‌ها و روضه‌های ترکی کمتر تحت تأثیر سبک‌های نو قرار گرفته و سبک گذشته خود را بیشتر حفظ کرده است؟
مداحان و روضه خوانان ترکی هنوز از اشعار شعرای قدیم استفاده می‌کنند. شما اگر دقت بکنید هنوز خیلی از مداحان ما از مرحوم حسینی شعر می‌خوانند، من علت را در این می‌دانم البته در بین اشعار شاعران جوان دارای اشعار قیمتی هم دیده می‌شود که به آنان باید بها داد.
* برخی شعر آئینی را جوششی می‌دانند برخی کوششی. شما چطور می‌بینید؟
شعر هم می‌تواند جوششی باشد هم کوششی. شاعری داشتیم که سواد خواندن، نوشتن نداشت و شعر جوشش می‌کرد و دیگران می‌نوشتند اما بسیاری از شعر‌ها هم هستند که خود شاعر باید خلق بکند.
*به عنوان سؤال آخر از عشق و ارادت خودتان نسبت به ائمه بگویید؟
عشق و ارادتم را در اشعارم به ائمه ثابت کرده‌ام اگر به آن‌ها عشق نداشتم یک بیت هم نمی‌توانستم بگویم. این عشق‌ها از بطن مادر تا موقع مرگ در ما هست و خواهد بود،انشاءالله. به همه به خصوص درباره مصائب و شجاعت حضرت زینب(س) بسیار تأمل می‌کنم و سعی می‌کنم اشعارم حاوی پیام باشد تا پیام آن بزرگواران را به همه برسانم.
وقتی نویسنده‌ای بخواهد از شجاعت عباس بن علی(ع) و احوالات زینب(س) بنویسد، با همه آزادی‌هایی که در انتخاب کلمات و انتخاب سبک دارد قلمش قاصر و عاجز می‌شود، اما شاعرانی هستند که با کوله باری از محدودیت‌ها از سبک شعر، انتخاب قافیه و وزن و... جملاتی می‌گویند که دل‌ها را متحول می‌کند. برخی این توان‌مندی را تفسیر به جوشش از درون، آمدن شعر از بالا که همگی بسته به احولات شاعر و توجه، عنایت و امداد ائمه اطهار(ع) دارند، می‌کنند.
این چند خط مقدمه‌ای بود تا سخن گفته شود از فردی که سال‌هاست بدون هیچ‌گونه چشم داشتی برای ائمه و خصوصاً حضرت سیدالشهداء(ع) شعر می‌گوید. «حاج اسماعیل فرشی ازهر» متخلص به «غمخوار» از نوجوانی تا کنون که ۷۳سال سن دارد برای آن بزرگواران شعر سروده است و مجموعه این اشعار را هم در «شش دفتر» تحت عنوان «کارنامه غم» گردآوری کرده است. بسیاری از مداحان نامی آذری زبان حضورا سراغ ایشان می‌روند و شعر می‌گیرند.
تخلصش «غمخوار» بیان می‌کند که مثل همه شیعیان دل سوخته، غم خیلی چیز‌ها را می‌خورد، بیشتر از همه از غم و مصیبت حضرت زینب(س)، ام المصائب صحبت می‌کند و از شجاعت ایشان در مجلس یزید، می‌گوید. موهای سفید و محاسنش هم صحه می‌گذاشت بر آنچه بیان شد. با او هم کلام شده و به گفتگو نشستیم و از سبک و شعر و معرفت سخن به میان آمد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* حاج آقای فرشی به عنوان اولین سؤال از جایگاه سبک و شعر در مداحی‌ها بفرمایید و اینکه از نظر شما اصالت و اهمیت با کدامیک است؟
اولا باید بگویم که شعر باید اصالت داشته باشد. شعری که اصیل باشد سبک هم شامل حالش می‌شود. سبک به شعر امتیاز می‌دهد و هرچه قدر سبک خوب باشد شعر از دیگر اشعار متمایز می‌شود و بر عکس شعر خوب و قوی هم به سبک ارزش و اعتبار می‌دهد. در واقع این دو مکمل هم هستند، شعر باید سبک داشته باشد و سبک هم باید در شأن شعر باشد.
* شما خود اول سبک را پیدا می‌کنید بعد شعر می‌گویید یا نه برعکس؟
برای گفتن شعر تمام مقدمات باید آماده شود و در مرحله آخر شروع بکنی به شعر گفتن، باید سبک، وزن وهدف شعر مشخص شود، من خودم اول سبک یا همان هوای شعر را پیدا می‌کنم بعد شعر می‌گویم.
*ملاک و معیار سبک خوب چیست؟ آیا سبک انحرافی هم وجود دارد؟
سبک خوب در مداحی‌ها سبکی است که برازنده موضوع باشد. برای مثال نمی‌شود برای ائمه و امام حسین(ع) به سبک اشعار ترانه و رقص، شعر گفت که متأسفانه گا‌ها شاهد این مساله هستیم، این سبک‌ها باید اصیل و دارای سوز باشند. سبک اگر اینگونه نشد انحرافی است.
البته بسیاری از شاعرانی که بنده می‌شناختم که برخی از آن‌ها هم از جمع ما رفته‌اند صاحب سبک بودند. مثل مرحوم حسینی (سعدی زمان)، دخیل، دلریش، کهنمویی و... آن‌ها از هیچ جا الهام نمی‌گرفتند مثل الان هم نبود که امکانات باشد و همه سبک‌ها را ببینند سبک مخصوصی برای خود داشتند، اما اوضاع امروز فرق کرده است شاعرانی پیدا می‌شوند که با آهنگ و آواز فلان خواننده شعر می‌گوید من هم مثل خیلی‌های دیگر با بخشی از آن‌ها که قلیل هم هستند کاملاً مخالفم.
*به نظر شما چرا سبک‌های قدیمی ماندگارترند و چرا آن زمان تأکید می‌شد که مداح باید شعر را از بر باشد؟
در قدیم مداح پیش شاعر می‌رفت، شاعر شعرش را به مداح می‌داد و مداح هم همانجا می‌خواند و شاعر ایرادات و اشتباهات را درست می‌کرد و چون امکانات چاپ و نشر کردن مثل الان نبود مداح باید حفظ می‌کرد که سینه به سینه این اشعار نشر پیدا بکند و دلیل دیگر این بود که آن زمان ازبر کردن شعر از شروط اصلی مداح شدن بود.
* مقام معظم رهبری فرموده‌اند که مداحان شعر ضعیف و متوسط را پیش خود نگه دارند و روی آن کار کنند و فقط شعر قوی را در مجلس بخوانند. آیا سباک و شاعر هم باید اینگونه باشند؟
فرموده رهبر معظم بسیار به جا و قابل تأمل است، اگر می‌خواهیم مجلس عزای امام حسین (ع) شکوفا بماند و اگر می‌خواهیم جلوی انحرافات را بگیریم باید هم شعر قوی سرود و هم شعر قوی خواند. اگر یک مداح و یک شاعر می‌خواهد ماندگار شود و معتبر شود لاجرم باید شعر قوی بگویند بر فرض رمز ماندگاری و محبوبیت حاج فیروز زیرک کار همان خواندن شعر قوی است.
علما و مراجع پیشوایان و متخصصان مذهب ما هستند بلا شک هر چه آنان جایز و روا ندانند خوب نیست، متأسفانه عرض کردم که برخی شعرای جوان از سبک‌های بومی و سنتی که مورد مقبول همه بود فاصله گرفته‌اند.
*به عنوان یک شاعر سبک کدام یک از مداحان را می‌پسندید؟
سبک حاج فیروز زیرک کار را خیلی دوست دارم همچنین سبک حاج محسن عسگری، در بین مداحانی هم که با آواز می‌خوانند از مرحوم حاج غلامرضا شیعه خلص، حاج غلامرضا خشکبار، حاج علی اکبر مارالانی خوشم می‌آید.
* چرا مداحی‌ها و روضه‌های ترکی کمتر تحت تأثیر سبک‌های نو قرار گرفته و سبک گذشته خود را بیشتر حفظ کرده است؟
مداحان و روضه خوانان ترکی هنوز از اشعار شعرای قدیم استفاده می‌کنند. شما اگر دقت بکنید هنوز خیلی از مداحان ما از مرحوم حسینی شعر می‌خوانند، من علت را در این می‌دانم البته در بین اشعار شاعران جوان دارای اشعار قیمتی هم دیده می‌شود که به آنان باید بها داد.
* برخی شعر آئینی را جوششی می‌دانند برخی کوششی. شما چطور می‌بینید؟
شعر هم می‌تواند جوششی باشد هم کوششی. شاعری داشتیم که سواد خواندن، نوشتن نداشت و شعر جوشش می‌کرد و دیگران می‌نوشتند اما بسیاری از شعر‌ها هم هستند که خود شاعر باید خلق بکند.
*به عنوان سؤال آخر از عشق و ارادت خودتان نسبت به ائمه بگویید؟
عشق و ارادتم را در اشعارم به ائمه ثابت کرده‌ام اگر به آن‌ها عشق نداشتم یک بیت هم نمی‌توانستم بگویم. این عشق‌ها از بطن مادر تا موقع مرگ در ما هست و خواهد بود،انشاءالله. به همه به خصوص درباره مصائب و شجاعت حضرت زینب(س) بسیار تأمل می‌کنم و سعی می‌کنم اشعارم حاوی پیام باشد تا پیام آن بزرگواران را به همه برسانم.
مرجع : تسنیم
