مروری بر منقبت امامان علیهم السلام در شعر فارسی

مشکوه، بهار ۱۳۸۲ - شماره ۷۸ علمی-ترویجی (۲۳ صفحه - از ۷۸ تا ۱۰۰)

‌‌‌تـاریخِ‌ ستایشگری شاعران نسبت به چهره‌های مورد علاقه‌شان، تاریخی است به طول تاریخ شـعر‌ و شـاعری؛‌ و هـمچنان که اصل شعر در میان افراط و تفریط سرگردان بوده و به دشواری‌ به حیّز اعتدال در می‌آمده، شـعر مدح و ستایش هم به قیاس مخاطبان‌ خود و تعبیرات و ترکیباتی‌ که در آن به کار مـی‌رفته، دائما در فراز و نشیب بـوده و هست.

در اسـلام، شاعران صحابی از همان روزگار بعثت به این سو، به سرایش اشعاری در ستایش پیامبر‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌پرداختند. اشعار ابوطالب علیه‌السلام نمونه روشنی از این قبیل ستایشهاست که بخش عمده‌ای از آن در دیوان ابوطالب به چاپ رسـیده است. پس از آن در مدینه، شاعران فراوانی مانند‌ حسّان‌ بن ثابت، کعب بن مالک، عبدالله بن رواحه (هر سه انصاری خزرجی) در ستایش از اسلام و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و همچنین هجو دشمنان آن حضرت اشعاری می‌سرودند. این اشعار‌ گـاه‌ بـا ابتکار خود اصحاب سروده می‌شد و گاه به عنوان جوابی برای اشعار مشرکان انشاد می‌گردید. بسیاری از این اشعار در سیره ابن اسحاق آمده است؛ گرچه ابن هشام‌ برخی‌ از آنها را که به مـذاق مـذهبی‌اش خوش نیامده یا از اساس آنها را نادرست می‌دانسته، در تهذیب خود از سیره ابن اسحاق حذف کرده است.

یکی از نقاط‌ حساسی‌ که‌ شاعران صحابی در آن باره‌ شعر‌ ستایشی‌ سرودند، اشعاری بود که در روز هیجدهم ذی حـجّه سـال دهم بعثت در غدیر سروده شد.