کد مطلب : ۵۴۳۵
زینب(س) و زنان امروز ایرانی
نویسنده: احمد احمدی*
اگر امروزه از بسیاری از زنان‌مان (فرقی نمی‌کند چه سالخورده و چه جوان) سوال شود که از شخصیت حضرت زینب چه می‌دانید، مسلماً اولین صحنه‌ای که در اذهان آنها نقش می‌بندد، همان صحنه‌ای است که مداحان و سخنرانان ما در ایام عزاداری و محرم و صفر بر بالای منابر فریاد می‌زنند و شاید گاهی آن‌قدر آن را آمیخته با خرافات و مفاهیم نادرست همراه کنند تا بلکه اشکی از چشمی سرازیر شود.
اما آیا این، همه آن چیزی است که در زندگی حضرت زینب (س) بوده است؟ آیا نباید قرائتی از زندگانی آن حضرت ارائه کرد تا به گونه‌ای دیگر بر زندگی امروزه زنان‌مان تأثیر بگذارد؟ اصلاً آیا این تعریفی که از ایشان در اذهان وجود دارد قابلیت آن را داراست تا به عنوان الگویی برای زن امروز معرفی شود؟
مسلماً ادعای ما دربارة زندگانی زنان بزرگ شیعه همچون حضرت فاطمه(س) و زینب(س)، ادعای کاملاً صحیحی است، شاید هم تا حدودی راست بگویند.
مگر این عزیزان فعالیت‌های اجتماعی نداشته‌اند؟ آیا آنها همیشه در گوشة خانه مهجور و تنها رها می‌شده‌اند و جز با محارم خود با هیچ‌کس دیگری صحبت نمی‌کرده‌اند؟ اگر این‌گونه بوده پس آن همه روایاتی که در باب سخنرانی تاریخی حضرت زینب(س) در دربار یزید گفته‌اند، چه می‌شود؟
مگر نیست که می‌گویند اگر سخنان ایشان در برابر یزید نبود، شاید اصلاً از دین هم دیگر خبری نبود. اما همة مسائل به اینجا ختم نمی‌شود. تنها این مداحان و خطیبان نیستند که در رسالت خود کاستی دارند. باید به سراغ زنان‌مان هم برویم و انتقادی هم از خود آنها داشته باشیم.
اگر بخواهیم در یک تقسیم‌بندی کلی زنان امروز را بگنجانیم، احتمالاً دو طیف اساسی داريم:
1. افرادی که کاملاً از زینب دورند
2. افرادی که تا حدود زیادی پیرو ایشانند.
با این حساب طیف دوم هم خود دو گروه بزرگ را شامل می‌شود:
1. زنان عوام و سنتی
2. زنان مذهبی تحصیل‌کرده.
پر واضح است که گروه هدف ما همین طیف دوم خواهد بود؛ یعنی هم باید تلاش کرد تا زنان عامی و سنتی ما در حسینیه‌ها و هیئات به چیزی بیشتر از آنچه مداحان می‌گویند و می‌گریانند، گوش کنند.
و هم باید با پشتیبانی شورای عالی انقلاب فرهنگی برنامه‌ای تدوین کرد تا زنان تحصیل‌کرده و دانشگاهی ما به سمتی بروند که مثلاً در دروس دانشگاهی آنان بخش‌هایی جذاب از زندگی زینب (س) گنجانده شود تا حصول آن در اذهان‌شان جایگزین معرفی‌های پیشین از زندگانی آن حضرت شود.
البته این حرف ما به معنای آن نیست که باید عزاداری و گریستن بر اهل بیت(ع) حذف شود، بلکه نه تنها به سبب برکت زندگی ما بايد عزاداري حفظ شود؛ بلکه می‌شود با تقویت و آموزش هرچه بیشتر مداحان، آن را به نوعی به تریبون تشیع هم تبدیل كرد تا از طريق آن، اهم مسائل تاریخی و روز جهان تشیع برای مخاطبان آن (که صد البته کم هم نیستند) تبیین گردد.
اگر بخواهیم این مسئله را راحت‌تر توضیح دهیم، باید بگوییم که مشکل اصلی را باید در ضعف سیاستگذاران تشکل‌ها و هیئات مذهبی از سویی (برای اقشار عام) و بحث درسی و دانشگاهی از سویی دیگر (برای اقشار دانشگاهی و تحصیل‌کرده) جست‌وجو کرد.
مسلماً مداحی كه از متن سخنرانی حضرت زینب(س) در دربار یزید مطلع نباشد، نمی‌تواند آن را برای زنان مخاطب خود بیان کند تا بلکه درسی برای الگوبرداری از نحوه برخورد یک زن مسلمان برای احقاق حقوق اجتماعی و شهروندی زنان تعبیر شود.
اين الگو چیزی است که در واقعة عاشورا و وقایع پس از آن با مدیریت زینب(س) اجرا شد و بايد بر اساس آن نحوة تأثیرگذاری‌هایمان را اصلاح کنیم.
* رئیس سازمان تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
اما آیا این، همه آن چیزی است که در زندگی حضرت زینب (س) بوده است؟ آیا نباید قرائتی از زندگانی آن حضرت ارائه کرد تا به گونه‌ای دیگر بر زندگی امروزه زنان‌مان تأثیر بگذارد؟ اصلاً آیا این تعریفی که از ایشان در اذهان وجود دارد قابلیت آن را داراست تا به عنوان الگویی برای زن امروز معرفی شود؟
مسلماً ادعای ما دربارة زندگانی زنان بزرگ شیعه همچون حضرت فاطمه(س) و زینب(س)، ادعای کاملاً صحیحی است، شاید هم تا حدودی راست بگویند.
مگر این عزیزان فعالیت‌های اجتماعی نداشته‌اند؟ آیا آنها همیشه در گوشة خانه مهجور و تنها رها می‌شده‌اند و جز با محارم خود با هیچ‌کس دیگری صحبت نمی‌کرده‌اند؟ اگر این‌گونه بوده پس آن همه روایاتی که در باب سخنرانی تاریخی حضرت زینب(س) در دربار یزید گفته‌اند، چه می‌شود؟
مگر نیست که می‌گویند اگر سخنان ایشان در برابر یزید نبود، شاید اصلاً از دین هم دیگر خبری نبود. اما همة مسائل به اینجا ختم نمی‌شود. تنها این مداحان و خطیبان نیستند که در رسالت خود کاستی دارند. باید به سراغ زنان‌مان هم برویم و انتقادی هم از خود آنها داشته باشیم.
اگر بخواهیم در یک تقسیم‌بندی کلی زنان امروز را بگنجانیم، احتمالاً دو طیف اساسی داريم:
1. افرادی که کاملاً از زینب دورند
2. افرادی که تا حدود زیادی پیرو ایشانند.
با این حساب طیف دوم هم خود دو گروه بزرگ را شامل می‌شود:
1. زنان عوام و سنتی
2. زنان مذهبی تحصیل‌کرده.
پر واضح است که گروه هدف ما همین طیف دوم خواهد بود؛ یعنی هم باید تلاش کرد تا زنان عامی و سنتی ما در حسینیه‌ها و هیئات به چیزی بیشتر از آنچه مداحان می‌گویند و می‌گریانند، گوش کنند.
و هم باید با پشتیبانی شورای عالی انقلاب فرهنگی برنامه‌ای تدوین کرد تا زنان تحصیل‌کرده و دانشگاهی ما به سمتی بروند که مثلاً در دروس دانشگاهی آنان بخش‌هایی جذاب از زندگی زینب (س) گنجانده شود تا حصول آن در اذهان‌شان جایگزین معرفی‌های پیشین از زندگانی آن حضرت شود.
البته این حرف ما به معنای آن نیست که باید عزاداری و گریستن بر اهل بیت(ع) حذف شود، بلکه نه تنها به سبب برکت زندگی ما بايد عزاداري حفظ شود؛ بلکه می‌شود با تقویت و آموزش هرچه بیشتر مداحان، آن را به نوعی به تریبون تشیع هم تبدیل كرد تا از طريق آن، اهم مسائل تاریخی و روز جهان تشیع برای مخاطبان آن (که صد البته کم هم نیستند) تبیین گردد.
اگر بخواهیم این مسئله را راحت‌تر توضیح دهیم، باید بگوییم که مشکل اصلی را باید در ضعف سیاستگذاران تشکل‌ها و هیئات مذهبی از سویی (برای اقشار عام) و بحث درسی و دانشگاهی از سویی دیگر (برای اقشار دانشگاهی و تحصیل‌کرده) جست‌وجو کرد.
مسلماً مداحی كه از متن سخنرانی حضرت زینب(س) در دربار یزید مطلع نباشد، نمی‌تواند آن را برای زنان مخاطب خود بیان کند تا بلکه درسی برای الگوبرداری از نحوه برخورد یک زن مسلمان برای احقاق حقوق اجتماعی و شهروندی زنان تعبیر شود.
اين الگو چیزی است که در واقعة عاشورا و وقایع پس از آن با مدیریت زینب(س) اجرا شد و بايد بر اساس آن نحوة تأثیرگذاری‌هایمان را اصلاح کنیم.
* رئیس سازمان تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
