کد مطلب : ۱۳۹۳۱
نغمه داوودی عزا
نگاهی به زندگی و آثار استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی
گروه مردم‌شناسی: بدیهی است که مرصع‌خوانی در درجه اول نیازمند تسلط به مبانی آوازی و دستگاه‌های موسیقایی این سه زبان است. در حال حاضر در میان کارشناسان عرصه مداحی و منقبت‌خوانی این اجماع وجود دارد که استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی را باید برجسته‌ترین مرصع‌خوان شیعه درنظر گرفت.
سلیم مؤذن معروف به سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی، یکی از برجسته‌ترین مداحان و مرصع‌خوانان ایرانی، فرزند شیخ عبدالکریم مؤذن که خود از وعاظ و مؤذنان برجسته بود، است. سلیم مؤذن‌زاده در سال ۱۳۱۵ در محله‌ای به نام تازه شهر در شهر اردبیل در خانواده‌ای مذهبی و فعال در عرصه مناسک آیینی شیعه به دنیا آمد. اجداد او شیخ نعمت و شیخ فرج اردبیلی مؤذنانی دارای صدای زیبا و به این علت در شهر اردبیل معروف و مشهور بودند. فرزندان ایشان نیز همواره به برخورداری از صدای زیبا و گیرا زبانزد شده بودند.
شیخ عبدالکریم، پدر استاد سلیم، اولین مؤذن رادیو ایران بود. یکی از اذان‌های او از طریق بی‌سیم صدای ایران از محل مسجد امام خمینی (مسجد شاه سابق) به طور زنده پخش شد و به‌زودی به نام او معروف شد. شیخ عبدالکریم پنج پسر به نام‌های رحیم، نعیم، سلیم، محمود و داوود داشت که اغلب آنها به عرصه مداحی و مؤذنی وارد شدند. در این میان سلیم به جز مؤذنی، بیش از برادران دیگر در مداحی و مرصع‌خوانی مشهور شد.
سلیم از کودکی متأثر از پدر و محیط خانوادگی به عالم مداحی و اذان‌گویی وارد شد. شیخ کریم مؤذن‌زاده همواره می‌گفته که سلیم در میان فرزندانش بهترین صدا را داراست (نباتی مقدم، ۱۳۸۸) او سال‌های نوجوانی را در تهران گذراند و در همانجا بود که پدرش در دوازده سالگی او، دار فانی را وداع گفت. در همان سال سلیم به عنوان فرزند شیخ عبدالکریم، اذانی گفت که به وسیله بی‌سیم صدای ایران پخش شد.
از همان زمان بود که «سلیم» نوجوان، مداحی اهل بیتaرا آغاز کرد و به سرعت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
از آن پس مداحی (منقبت‌خوانی، مرثیه‌خوانی، نوحه‌‌خوانی و روضه‌خوانی) را به صورت جدی پی گرفت و از پدر و دیگر استادان موسیقی زمان، الحان و ردیف‌های آوازی سنتی را به‌خوبی آموخت. وی اطلاعات موسیقایی را از پدرش، میرزا عزیز مکتبدار و مرحوم بهادری در تبریز آموخته است. وی به همراه برادرانش داوود و محمود در جوانی به تبریز می‌رفته‌اند و از او درس موسیقی می‌آموخته‌اند. (نباتی مقدم، ۱۳۸۸)
استاد با این آموزش‌ها، پشتکار بسیار و علاقه‌ای که به مشارکت در عزاداری امام حسینaداشت، هر روز بیشتر از روز قبل در این امر مهارت و محبوبیت یافت تا اینکه به عنوان برجسته‌ترین مرصع‌خوان شیعه و محبوب‌ترین مداح در حوزه فرهنگ آذری/ترکی در ایران، آذربایجان و ترکیه مورد توجه عموم مردم و مورد تقلید مداحان جوان قرار گرفت.
آشنایی با میراث پر برگ مرثیه عربی، فارسی و به‌ویژه ترکی که به انتخاب اشعار برجسته توسط او منجر می‌شود، ارتباط تنگاتنگ با عالمان دینی و شاعران عاشورایی که خود را در استفاده او از آخرین سروده‌های شاعران برجسته نشان می‌دهد، تسلط بر مبانی موسیقایی که موجب برگزیدن الحان مناسب می‌گردد، پشتکار بسیار در قالب باقی‌ماندن ده‌ها ساله در عرصه مداحی، اخلاص دینی چنان که بارها در میان نوحه‌ها خود بر آنچه می‌خوانده، گریسته، تواضع، ساده‌زیستی و قدرت صدای ایشان را می‌توان از مهم‌ترین دلایل محبوبیت و موفقیت استاد مؤذن‌زاده دانست.
از ویژگی‌های صدای استاد مؤذن‌زاده می‌توان به زیبایی (که یکی از زیباترین صداهای شناخته شده در حال حاضر کشور است)، قدرت (به اندازه‌ای که بارها مشاهده شده ایشان در ایام ماه محرم تا پنج ساعت در روز توانسته در اوج در میان دسته‌جات و هیئات عزادار بخواند)، مقاومت (امکان خواندن در اوج در سن ۷۴ سالگی) و صدا (امکان خواندن قابل فهم در گام‌های بالا) اشاره کرد.
استاد مؤذن‌زاده ضمن مداحی اهل بیتaو منقبت‌خوانی شیعی، هم‌اکنون یکی از اذان‌گویان برجسته در میان مسلمانان جهان نیز در نظر گرفته می‌شود تا جایی که می‌توان گفت به علت موفقیت فوق‌العاده در عرصه مداحی، تبحر ایشان در اذان‌گویی در نظر مخاطبان، متأثر از مرثیه‌خوانی او قرار گرفته است. وی ابداع‌گر اذان در مایه بیات ترک است و از آنجا که بیات ترک یکی از دلنشین‌ترین مایه‌های موسیقی ایرانی در نظر گرفته می‌شود، اذان او نیز به یکی از دلچسب‌ترین اذان‌های ایرانی تبدیل شده است.
وی تاکنون در پنج زمینه آوازی اذان گفته که از آن جمله می‌توان به اذان محزون که یکی از غم‌انگیزترین اذان‌های ایرانی و مناسب ایام عزاداری است و نیز اذان استامبولی که در یکی از آهنگ‌های مذهبی ترکیه ایجاد شده و تاکنون کسی در ایران جز او آن را اجرا نکرده، اشاره کرد. مناجات‌های استاد مؤذن‌زاده در کنار منقبت‌خوانی و اذان‌گویی ایشان نیز درخور توجه است که از آن جمله می‌توان به دعای «یا رب به قرآن ما راببخشا» و دعای عثمانی که در مایه یکی از آهنگ‌های مذهبی کشور ترکیه اجرا شده را ذکر کرد.
استاد مؤذن‌زاده را یکی از مداحان و وصافان بااخلاص درگاه سیدالشهداaمی‌دانند. بارها از ایشان برای اجرای آواز همراه با موسیقی دعوت شده که جواب او همواره چنین بوده: «این حنجره وقف سیدالشهدا(ع)است»
میراث معنوی استاد مؤذن‌زاده تا اندازه‌ای ضبط و ثبت شده است؛ به صورتی که در حال حاضر دست‌کم سه هزار اثر مطلوب و به یاد ماندنی از اجراهای استاد مؤذن‌زاده در اختیار داریم.
استاد سلیم مؤذن‌زاده هم‌اکنون در شهر اردبیل زندگی می‌کند و هر ساله با سفرهای زیاد به داخل و خارج کشور به اجرای برنامه‌های مذهبی فراوانی می‌پردازد. احتمالاً آخرین اجرای بزرگ استاد مؤذن‌زاده در کنگره شاعران عاشورایی کشور در اسفند ماه ۱۳۸۸ در سن ۷۳ سالگی در شهر اردبیل بود که اعجاب حاضران را برانگیخت. استاد مؤذن‌زاده متأهل و دارای سه پسر و دو دختر است.
منابع:
نباتی مقدم،محمدباقر، ۱۳۸۸، «سفر به عالم ملکوت با صدای مؤذن‌ها»، آوای اردبیل، سومین واژه‌نامه محرم در اردبیل، آذر ماه ۱۳۸۸
«شرح حال زندگی»، لوح ماندگار:لوح یادبود سلیم مؤذن، تولید صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز اردبیل، خرداد ماه
سلیم مؤذن معروف به سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی، یکی از برجسته‌ترین مداحان و مرصع‌خوانان ایرانی، فرزند شیخ عبدالکریم مؤذن که خود از وعاظ و مؤذنان برجسته بود، است. سلیم مؤذن‌زاده در سال ۱۳۱۵ در محله‌ای به نام تازه شهر در شهر اردبیل در خانواده‌ای مذهبی و فعال در عرصه مناسک آیینی شیعه به دنیا آمد. اجداد او شیخ نعمت و شیخ فرج اردبیلی مؤذنانی دارای صدای زیبا و به این علت در شهر اردبیل معروف و مشهور بودند. فرزندان ایشان نیز همواره به برخورداری از صدای زیبا و گیرا زبانزد شده بودند.
شیخ عبدالکریم، پدر استاد سلیم، اولین مؤذن رادیو ایران بود. یکی از اذان‌های او از طریق بی‌سیم صدای ایران از محل مسجد امام خمینی (مسجد شاه سابق) به طور زنده پخش شد و به‌زودی به نام او معروف شد. شیخ عبدالکریم پنج پسر به نام‌های رحیم، نعیم، سلیم، محمود و داوود داشت که اغلب آنها به عرصه مداحی و مؤذنی وارد شدند. در این میان سلیم به جز مؤذنی، بیش از برادران دیگر در مداحی و مرصع‌خوانی مشهور شد.
سلیم از کودکی متأثر از پدر و محیط خانوادگی به عالم مداحی و اذان‌گویی وارد شد. شیخ کریم مؤذن‌زاده همواره می‌گفته که سلیم در میان فرزندانش بهترین صدا را داراست (نباتی مقدم، ۱۳۸۸) او سال‌های نوجوانی را در تهران گذراند و در همانجا بود که پدرش در دوازده سالگی او، دار فانی را وداع گفت. در همان سال سلیم به عنوان فرزند شیخ عبدالکریم، اذانی گفت که به وسیله بی‌سیم صدای ایران پخش شد.
از همان زمان بود که «سلیم» نوجوان، مداحی اهل بیتaرا آغاز کرد و به سرعت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
از آن پس مداحی (منقبت‌خوانی، مرثیه‌خوانی، نوحه‌‌خوانی و روضه‌خوانی) را به صورت جدی پی گرفت و از پدر و دیگر استادان موسیقی زمان، الحان و ردیف‌های آوازی سنتی را به‌خوبی آموخت. وی اطلاعات موسیقایی را از پدرش، میرزا عزیز مکتبدار و مرحوم بهادری در تبریز آموخته است. وی به همراه برادرانش داوود و محمود در جوانی به تبریز می‌رفته‌اند و از او درس موسیقی می‌آموخته‌اند. (نباتی مقدم، ۱۳۸۸)
استاد با این آموزش‌ها، پشتکار بسیار و علاقه‌ای که به مشارکت در عزاداری امام حسینaداشت، هر روز بیشتر از روز قبل در این امر مهارت و محبوبیت یافت تا اینکه به عنوان برجسته‌ترین مرصع‌خوان شیعه و محبوب‌ترین مداح در حوزه فرهنگ آذری/ترکی در ایران، آذربایجان و ترکیه مورد توجه عموم مردم و مورد تقلید مداحان جوان قرار گرفت.
آشنایی با میراث پر برگ مرثیه عربی، فارسی و به‌ویژه ترکی که به انتخاب اشعار برجسته توسط او منجر می‌شود، ارتباط تنگاتنگ با عالمان دینی و شاعران عاشورایی که خود را در استفاده او از آخرین سروده‌های شاعران برجسته نشان می‌دهد، تسلط بر مبانی موسیقایی که موجب برگزیدن الحان مناسب می‌گردد، پشتکار بسیار در قالب باقی‌ماندن ده‌ها ساله در عرصه مداحی، اخلاص دینی چنان که بارها در میان نوحه‌ها خود بر آنچه می‌خوانده، گریسته، تواضع، ساده‌زیستی و قدرت صدای ایشان را می‌توان از مهم‌ترین دلایل محبوبیت و موفقیت استاد مؤذن‌زاده دانست.
از ویژگی‌های صدای استاد مؤذن‌زاده می‌توان به زیبایی (که یکی از زیباترین صداهای شناخته شده در حال حاضر کشور است)، قدرت (به اندازه‌ای که بارها مشاهده شده ایشان در ایام ماه محرم تا پنج ساعت در روز توانسته در اوج در میان دسته‌جات و هیئات عزادار بخواند)، مقاومت (امکان خواندن در اوج در سن ۷۴ سالگی) و صدا (امکان خواندن قابل فهم در گام‌های بالا) اشاره کرد.
استاد مؤذن‌زاده ضمن مداحی اهل بیتaو منقبت‌خوانی شیعی، هم‌اکنون یکی از اذان‌گویان برجسته در میان مسلمانان جهان نیز در نظر گرفته می‌شود تا جایی که می‌توان گفت به علت موفقیت فوق‌العاده در عرصه مداحی، تبحر ایشان در اذان‌گویی در نظر مخاطبان، متأثر از مرثیه‌خوانی او قرار گرفته است. وی ابداع‌گر اذان در مایه بیات ترک است و از آنجا که بیات ترک یکی از دلنشین‌ترین مایه‌های موسیقی ایرانی در نظر گرفته می‌شود، اذان او نیز به یکی از دلچسب‌ترین اذان‌های ایرانی تبدیل شده است.
وی تاکنون در پنج زمینه آوازی اذان گفته که از آن جمله می‌توان به اذان محزون که یکی از غم‌انگیزترین اذان‌های ایرانی و مناسب ایام عزاداری است و نیز اذان استامبولی که در یکی از آهنگ‌های مذهبی ترکیه ایجاد شده و تاکنون کسی در ایران جز او آن را اجرا نکرده، اشاره کرد. مناجات‌های استاد مؤذن‌زاده در کنار منقبت‌خوانی و اذان‌گویی ایشان نیز درخور توجه است که از آن جمله می‌توان به دعای «یا رب به قرآن ما راببخشا» و دعای عثمانی که در مایه یکی از آهنگ‌های مذهبی کشور ترکیه اجرا شده را ذکر کرد.
استاد مؤذن‌زاده را یکی از مداحان و وصافان بااخلاص درگاه سیدالشهداaمی‌دانند. بارها از ایشان برای اجرای آواز همراه با موسیقی دعوت شده که جواب او همواره چنین بوده: «این حنجره وقف سیدالشهدا(ع)است»
میراث معنوی استاد مؤذن‌زاده تا اندازه‌ای ضبط و ثبت شده است؛ به صورتی که در حال حاضر دست‌کم سه هزار اثر مطلوب و به یاد ماندنی از اجراهای استاد مؤذن‌زاده در اختیار داریم.
استاد سلیم مؤذن‌زاده هم‌اکنون در شهر اردبیل زندگی می‌کند و هر ساله با سفرهای زیاد به داخل و خارج کشور به اجرای برنامه‌های مذهبی فراوانی می‌پردازد. احتمالاً آخرین اجرای بزرگ استاد مؤذن‌زاده در کنگره شاعران عاشورایی کشور در اسفند ماه ۱۳۸۸ در سن ۷۳ سالگی در شهر اردبیل بود که اعجاب حاضران را برانگیخت. استاد مؤذن‌زاده متأهل و دارای سه پسر و دو دختر است.
منابع:
نباتی مقدم،محمدباقر، ۱۳۸۸، «سفر به عالم ملکوت با صدای مؤذن‌ها»، آوای اردبیل، سومین واژه‌نامه محرم در اردبیل، آذر ماه ۱۳۸۸
«شرح حال زندگی»، لوح ماندگار:لوح یادبود سلیم مؤذن، تولید صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز اردبیل، خرداد ماه
