کد مطلب : ۲۴۷۴۹
انتشار سومین شماره نیم سال نامه علمی-تخصّصی تفسیر اهل‌بیت(ع)
سومین شماره نیم سال نامه علمی-تخصّصی «تفسیر اهل‌بیت علیهم‌السلام» به صاحب امتیازی «پژوهشگاه قرآن و حدیث» منتشر شد.
تفسیر امامیه، از کهن‌ترین جریان‌های پویا، زنده و ریشه‌دار قرآن‌پژوهی در جهان اسلام به شمار می‌آید و پیشینه بس کهن آن به عهد نبوی صلی‌الله علیه و آله و علوی علیه‌السلام می‌رسد. بعد از امام علی علیه‌السلام، که بنیان‌گذار تفسیر در جهان اسلام است، دیگر پیشوایان شیعه این جریان را ادامه و توسعه دادند و در عهد صادقین علیه‌السلام شاهد اوج‌گیری و گسترش معارف قرآنی در بیانات این دو امام همام هستیم.
بعد از عهد معصومان، بزرگان و مفسران امامیه با تأسی به تراث اهل‌بیت، برای توسعه و تدوین تفسیر شیعه همت گماشتند ..... تفسیر امامیه بنا به عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، هماره تاریخ آماج نقد و ردّ مخالفان بوده است. بیشتر این اشکالات، در اختلافات کهن کلامی ریشه دارد و از فقدان درک درست نظام‌واره تفسیری امامیه ناشی می‌شود.
در سومین شماره از این نشریه هفت مقاله به چاپ رسیده است که عبارت‌اند از:
«دو چهره از قرآن: قرآن و مصحف»؛ آنجلیکا نویورت استاد مطالعات قرآنی و ادبیات عرب دانشگاه آزاد برلین، مترجم: مهدی عزتی آراسته
قرآن متن شرعی متعارفی تلقی می‌شود که شکل‌دهنده سند بنیادین اسلام است. مقاله پیش رو رهیافت نوینی را پیشنهاد می‌دهد که عبارت است از: تلقی قرآن به عنوان فرآیند ارتباطات بین پیامبر (ص) و جامعه‌اش؛ فرآیندی که امکان بازیابی ماهیت نمایشی قرآن را فراهم می‌آورد. نیز این رهیافت به ما امکان می‌دهد تا بستر فرهنگی قرآن را با ردیابی فرآیندهای «گفت‌وگو»، «تصاحب» و یا «رد کردنِ» میراث کهن‌تر یهودی و مسیحی بازسازی نماییم. در خصوص اسلام، در باور غیر الزامی قرآنی، ارتباط بین شفاهی کلام الهی بر متنی از مصحف مکتوب –که بعدها رسمیت یافته- تقدم دارد؛ هرچند این ارتباط شفاهی دارای ماهیت تفسیری نیز هست.
«شیوه مطلوب قرائت قرآن کریم از منظر روایات معصومین علیهم‌السلام با رویکرد انتقادی به شیوه‌های جدید»؛ محمد رسول آهنگران دانشیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی و محمدرضا محمودی کارشناس ارشد دانشگاه تهران-پردیس فارابی
میان علما پیرامون مراد شارع از تلاوت صحیح اختلاف وجود دارد که علت آن ازیک‌طرف استدلال به امر به تغنی در برخی روایات به دلیل اشتباه ریشه غنا با اِستغنا است و از طرف دیگر عدم تعریف واضح کلماتی مانند ترجیع و طرب. در بررسی‌های انجام‌گرفته مشخص گردید احادیث مذمت قاریان محصص دیگر احادیث هستند. بنابراین احادیثی که امر به زیبا خواندن دارند در چارچوب و اصول محدود می‌شوند. این چارچوب با هدف تأثیرگذاری بیشتر و مانع‌شدن از انحراف در قرائت قرآن ایجادشده که حدود آن از بیان آیات و روایات و بررسی سیره تاریخی روشن می‌شود.
«گونه شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق»؛ علی راد استادیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی
تفسیر روایی، کهن‌ترین نظریه تفسیری قرآن به شمار می‌آید و پیشینه آن به عهد نبوی می‌رسد. ازجمله مؤلفه‌های متمایزکننده این نظریه از سایر نظریه‌های تفسیری، مؤلفه منبع (روایت تفسیری) است. در این مقاله، چیستی، شرایط روایت تفسیری، گونه شناسی روایات تفسیری، رهیافت معیار و رویکردهای کهن و جدید در این مقوله با رویکرد انتقادی بررسی شده است.
«بررسی و نقد دیدگاه زرقانی درباره تقدم مصحف ابوبکر بر مصحف امیر مؤمنان علیه‌السلام»؛ عبدالکریم بهجت پور استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم و زهرا بهجت پور کارشناس ارشد تفسیر روایی دانشگاه قرآن و حدیث قم
درباره اولین جمع‌آوری مصحف، پس از رحلت رسول اکرم (ص) دو دیدگاه وجود دارد که مبتنی بر دو دسته از روایات است: نخست اینکه این جمع را به امیر المؤمنان (ع) نسبت می‌دهد و دوم دیدگاه مشهور اهل سنت که آن را به ابوبکر نسبت می‌دهد. این مقاله به بررسی روایات مرتبط با موضوع جمع‌آوری امام علی (ع) پرداخته و سپس مستندات دیدگاه مشهور اهل سنت، به‌ویژه زرقانی را نقد می‌کند.
«علامه طباطبایی و معناشناسی اسماء در آیه «و علم آدم الاسماء»»؛ احمد قدسی استادیار جامعة المصطفی العالمیه قم و فضل الله غلامعلی تبار کارشناس ارشد تفسیر اثری دانشگاه قرآن و حدیث قم
در معناشناسی «الاسماء» در آیه «و علّم آدم الأسم ...» میان مفسران شیعه اختلاف نظر جدی وجود دارد. برپایه دیدگاه تفسیر علامه طباطبایی (ره) در المیزان و هم چنین تفسیر تسنیم، مقصود از «الاسماء» در این آیه «مفاتح» و «خزائن» است. مسأله این پژوهه ارزیابی اصول و ادله معناشناسی اسماء در این دیدگاه تفسیری است.
«عطیة بن سعد عوفی و تفسیر قرآن»؛ سید مهدی حسینی پژوهش‌گر پژوهشکده تفسیر اهل‌بیت و دانشجوی دکتری دانشگاه قرآن و حدیث
از مفسران سده اول و دوم مدرسه تفسیری کوفه «عطیه عوفی»، تابعی معروف و ولایتمدار است. در این پژوهه زیست‌نامه علمی، اجتماعی و سیاسی عطیه کوفی، گونه شناسی روایات تفسیری وی، اسناد و مصادر آن‌ها به روش تحلیل و استنادی بررسی شده است. از یافته‌های این پژوهه می‌توان به اندیشه سیاسی عطیه در دفاع از حریم عترت (ع)، وابستگی او به اهل‌بیت (ع) در تلاش‌هایش، نشان دادن گونه‌های روایات تفسیری عطیه در موضوعات مختلف و کاربردهای سوره شناختی و معناشناختی روایات اشاره کرد.
«اهل‌بیت علیهم‌السلام و جایگاه تبیین مجملات قرآن»؛ سکینه آخوند استادیار دانشگاه تفسیر و معارف قرآن
این مقاله به بررسی جایگاه پیامبر (ص) و ائمه (ع) در تبیین مجملات قرآن کریم و درک صحیح مراد خداوند حکیم پرداخته است. اثبات شأن اختصاصی تبیین وحی برای پیامبر (ص) و ائمه (ع) و هم سنگ بودن قرآن و عترت و جدایی‌ناپذیری آنان، هدف اصلی این نوشتار است. در این مقاله اثبات می‌شود فهم دقیق و تبیین و تفسیر کامل و صحیح مجملات قرآن، منحصر به معصومان (ع) بوده و از ادراک و توان فهم عموم خارج است.
لازم به ذکر است عبدالهادی مسعودی مدیر مسئول این نشریه، علی راد سردبیر آن است و متن کامل مقالات از این پیوند قابل دسترسی است.
تفسیر امامیه، از کهن‌ترین جریان‌های پویا، زنده و ریشه‌دار قرآن‌پژوهی در جهان اسلام به شمار می‌آید و پیشینه بس کهن آن به عهد نبوی صلی‌الله علیه و آله و علوی علیه‌السلام می‌رسد. بعد از امام علی علیه‌السلام، که بنیان‌گذار تفسیر در جهان اسلام است، دیگر پیشوایان شیعه این جریان را ادامه و توسعه دادند و در عهد صادقین علیه‌السلام شاهد اوج‌گیری و گسترش معارف قرآنی در بیانات این دو امام همام هستیم.
بعد از عهد معصومان، بزرگان و مفسران امامیه با تأسی به تراث اهل‌بیت، برای توسعه و تدوین تفسیر شیعه همت گماشتند ..... تفسیر امامیه بنا به عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، هماره تاریخ آماج نقد و ردّ مخالفان بوده است. بیشتر این اشکالات، در اختلافات کهن کلامی ریشه دارد و از فقدان درک درست نظام‌واره تفسیری امامیه ناشی می‌شود.
در سومین شماره از این نشریه هفت مقاله به چاپ رسیده است که عبارت‌اند از:
«دو چهره از قرآن: قرآن و مصحف»؛ آنجلیکا نویورت استاد مطالعات قرآنی و ادبیات عرب دانشگاه آزاد برلین، مترجم: مهدی عزتی آراسته
قرآن متن شرعی متعارفی تلقی می‌شود که شکل‌دهنده سند بنیادین اسلام است. مقاله پیش رو رهیافت نوینی را پیشنهاد می‌دهد که عبارت است از: تلقی قرآن به عنوان فرآیند ارتباطات بین پیامبر (ص) و جامعه‌اش؛ فرآیندی که امکان بازیابی ماهیت نمایشی قرآن را فراهم می‌آورد. نیز این رهیافت به ما امکان می‌دهد تا بستر فرهنگی قرآن را با ردیابی فرآیندهای «گفت‌وگو»، «تصاحب» و یا «رد کردنِ» میراث کهن‌تر یهودی و مسیحی بازسازی نماییم. در خصوص اسلام، در باور غیر الزامی قرآنی، ارتباط بین شفاهی کلام الهی بر متنی از مصحف مکتوب –که بعدها رسمیت یافته- تقدم دارد؛ هرچند این ارتباط شفاهی دارای ماهیت تفسیری نیز هست.
«شیوه مطلوب قرائت قرآن کریم از منظر روایات معصومین علیهم‌السلام با رویکرد انتقادی به شیوه‌های جدید»؛ محمد رسول آهنگران دانشیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی و محمدرضا محمودی کارشناس ارشد دانشگاه تهران-پردیس فارابی
میان علما پیرامون مراد شارع از تلاوت صحیح اختلاف وجود دارد که علت آن ازیک‌طرف استدلال به امر به تغنی در برخی روایات به دلیل اشتباه ریشه غنا با اِستغنا است و از طرف دیگر عدم تعریف واضح کلماتی مانند ترجیع و طرب. در بررسی‌های انجام‌گرفته مشخص گردید احادیث مذمت قاریان محصص دیگر احادیث هستند. بنابراین احادیثی که امر به زیبا خواندن دارند در چارچوب و اصول محدود می‌شوند. این چارچوب با هدف تأثیرگذاری بیشتر و مانع‌شدن از انحراف در قرائت قرآن ایجادشده که حدود آن از بیان آیات و روایات و بررسی سیره تاریخی روشن می‌شود.
«گونه شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق»؛ علی راد استادیار دانشگاه تهران-پردیس فارابی
تفسیر روایی، کهن‌ترین نظریه تفسیری قرآن به شمار می‌آید و پیشینه آن به عهد نبوی می‌رسد. ازجمله مؤلفه‌های متمایزکننده این نظریه از سایر نظریه‌های تفسیری، مؤلفه منبع (روایت تفسیری) است. در این مقاله، چیستی، شرایط روایت تفسیری، گونه شناسی روایات تفسیری، رهیافت معیار و رویکردهای کهن و جدید در این مقوله با رویکرد انتقادی بررسی شده است.
«بررسی و نقد دیدگاه زرقانی درباره تقدم مصحف ابوبکر بر مصحف امیر مؤمنان علیه‌السلام»؛ عبدالکریم بهجت پور استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم و زهرا بهجت پور کارشناس ارشد تفسیر روایی دانشگاه قرآن و حدیث قم
درباره اولین جمع‌آوری مصحف، پس از رحلت رسول اکرم (ص) دو دیدگاه وجود دارد که مبتنی بر دو دسته از روایات است: نخست اینکه این جمع را به امیر المؤمنان (ع) نسبت می‌دهد و دوم دیدگاه مشهور اهل سنت که آن را به ابوبکر نسبت می‌دهد. این مقاله به بررسی روایات مرتبط با موضوع جمع‌آوری امام علی (ع) پرداخته و سپس مستندات دیدگاه مشهور اهل سنت، به‌ویژه زرقانی را نقد می‌کند.
«علامه طباطبایی و معناشناسی اسماء در آیه «و علم آدم الاسماء»»؛ احمد قدسی استادیار جامعة المصطفی العالمیه قم و فضل الله غلامعلی تبار کارشناس ارشد تفسیر اثری دانشگاه قرآن و حدیث قم
در معناشناسی «الاسماء» در آیه «و علّم آدم الأسم ...» میان مفسران شیعه اختلاف نظر جدی وجود دارد. برپایه دیدگاه تفسیر علامه طباطبایی (ره) در المیزان و هم چنین تفسیر تسنیم، مقصود از «الاسماء» در این آیه «مفاتح» و «خزائن» است. مسأله این پژوهه ارزیابی اصول و ادله معناشناسی اسماء در این دیدگاه تفسیری است.
«عطیة بن سعد عوفی و تفسیر قرآن»؛ سید مهدی حسینی پژوهش‌گر پژوهشکده تفسیر اهل‌بیت و دانشجوی دکتری دانشگاه قرآن و حدیث
از مفسران سده اول و دوم مدرسه تفسیری کوفه «عطیه عوفی»، تابعی معروف و ولایتمدار است. در این پژوهه زیست‌نامه علمی، اجتماعی و سیاسی عطیه کوفی، گونه شناسی روایات تفسیری وی، اسناد و مصادر آن‌ها به روش تحلیل و استنادی بررسی شده است. از یافته‌های این پژوهه می‌توان به اندیشه سیاسی عطیه در دفاع از حریم عترت (ع)، وابستگی او به اهل‌بیت (ع) در تلاش‌هایش، نشان دادن گونه‌های روایات تفسیری عطیه در موضوعات مختلف و کاربردهای سوره شناختی و معناشناختی روایات اشاره کرد.
«اهل‌بیت علیهم‌السلام و جایگاه تبیین مجملات قرآن»؛ سکینه آخوند استادیار دانشگاه تفسیر و معارف قرآن
این مقاله به بررسی جایگاه پیامبر (ص) و ائمه (ع) در تبیین مجملات قرآن کریم و درک صحیح مراد خداوند حکیم پرداخته است. اثبات شأن اختصاصی تبیین وحی برای پیامبر (ص) و ائمه (ع) و هم سنگ بودن قرآن و عترت و جدایی‌ناپذیری آنان، هدف اصلی این نوشتار است. در این مقاله اثبات می‌شود فهم دقیق و تبیین و تفسیر کامل و صحیح مجملات قرآن، منحصر به معصومان (ع) بوده و از ادراک و توان فهم عموم خارج است.
لازم به ذکر است عبدالهادی مسعودی مدیر مسئول این نشریه، علی راد سردبیر آن است و متن کامل مقالات از این پیوند قابل دسترسی است.
مرجع : مهر
