کد مطلب : ۱۲۸۶۴
معرفت زیارت ۶ // تاثیر گذاری سفر عتبات عالیات، در گرو دلسوختگی و شیفتگی است
جامعه - خیمه: تولید محتوای فرهنگی و ایجاد معرفت زیارت، در سفر عتبات عالیات، بیش از هر چیز بر شانه‌های روحانیان و مداحان کاروان‌ها سنگینی می‌کند.
روحانیان و مداحانی که سرپرستی فرهنگی یک کاروان زیارتی ۴۰ نفر را به عهده دارند و باید علاوه بر پاسخگویی به سوالات زایران به آنها درباره فلسفه زیارت و روایت تاریخی قیام امام حسین(ع) و... هم پاسخگو باشند.
خیمه به سراغ حجت الاسلام و المسلمین سید عبدالفتاح نواب، معاون امور روحانیون بعثه مقام معظم رهبری رفت تا بررسی کند روحانیان و مداحان به عنوان مهم‌ترین اهرم بالا بردن معرفت زیارت در سفر عتبات عالیات چگونه جذب می‌شوند و آموزش می‌بینند.
اگر چه شرایط مصاحبه باعث شد پاسخ این سوال را به صورت مبسوط دریافت نکنیم اما این گفت و گو برخی نقاط مبهم را در مورد خادمان فرهنگی سفرهای زیارتی روشن کرد.
برای ایجاد معرفت زیارت در زایران عتبات عالیات پیش از هر چیز باید به سیاست‌گذاری فرهنگی سازمان‌های ذی‌ربط پرداخت. این سیاست گذاری چگونه و در چه نهادی انجام می‌شود؟
- تمام سیاست‌گذاری‌های کلان در زمینه سفر عتبات عالیات در اتاق فکر و کانون اندیشه بعثه مقام معظم رهبری و در کمیته‌ای که ویژه عتبات عالیات تشکیل شده است شکل می‌گیرد و در آن به مسایل فرهنگی خادمان معنوی سفر عتبات عالیات، قبل، حین و بعد از سفر پرداخته می‌شود.
خادمان معنوی و فرهنگی که از آنها یاد می‌کنید شامل چه گروه‌هایی می‌شوند؟
- خادمان معنوی شامل سه گروه راویان و روحانیان و مداحان هستند که البته در سفر عتبات عالیات به خاطر جنبه توسل و مرثیه سرایی بیشتر از روحانیان و مداحان استفاده می‌شود.
اتفاقا یکی از مشکلات زایران در همین جاست. چرا برای کاروان‌ها یا روحانی می‌فرستید یا مداح در حالی که این دو نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای هم باشند و چرا از کارشناسان تاریخ و فلسفه و راویان... برای آموزش به زایران استفاده نمی‌کنید؟
- در مصوبه جدید کمیته عتبات عالیات بنا شد هر شرکت زیارتی در ماه دو کاروان را به صورت هم زمان اعزام کنند و در یکی روحانی و در کاروان دیگر مداح باشد؛ بنابراین هر دو کاروان می‌توانند از راهنمایی روحانی و مداح یکدیگر استفاده کنند. در ضمن ما به روحانیان و مداحان آموزش های لازم را ارایه می دهیم که می توانند اطلاعات تاریخی و روایی و فلسفی مورد نیاز زایران را ارایه کنند.
اما بسیاری از زایران از این موضوع ناراضی‌اند و ادعا می‌کنند در واقع چنین اتفاقی نیفتاده است. در عین حال زایرانی هم هستند که گله می‌کنند همان مداح و یا روحانی همراه کاروان، کاملا مطلع نیست و یا اطلاعات مبسوطی به آنها ارایه نمی‌کنند.
- سالانه ۲۰ هزار کاروان به عتبات عالیات اعزام می‌شود که حتی اگر یک درصد هم مشکل داشته باشند می شود ۲۰۰ کاروان. بنا بر این برخی از زایران که گلایه کرده‌اند جز این گروه هستند.این معاونت به دنبال کسب رضایت زایران است و درباره ارایه اطلاعات مبسوط هم باید بگویم که به روحانیان و مداحان توصیه شده از اشاعه خرافه بپرهیزند و بنا بر این بسیاری از مقام‌ها و مکان‌هایی که به صورت خرافی مقدس و متبرک معرفی می‌شود از سوی روحانیان کاروان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و شاید زایران به اشتباه تصور می‌کنند که روحانی آنها مطلع نیست.
خوب برای رفع این سوئ تفاهم زایران چه اقدامی انجام می‌شود؟
- مداحان و روحانیان به زایران اطلاع‌رسانی می‌کنند و مثلا می‌گویند که زمین کربلا تا به حال چند بار شخم خورده است و به واقع معلوم نیست کدام قسمت مقام جدا شدن دست حضرت عباس(ع) باشد؛ یا کجا محل شهادت علی اصغر(ع) و یا علی اکبر(ع) است و... . با اطلاع رسانی به زایران این سوءتفاهم هم رفع می‌شود.
از این بحث که بگذریم، این روحانیان کاروان چطور و بر پایه چه معیاری در سازمان حج و زیارت جذب می‌شوند؟
- روحانیانی که می‌خواهند با سازمان حج و زیارت همکاری کنند؛ باید تحصیلات سطح دو حوزوی را داشته باشند. آنها در آزمونی شرکت می‌کنند. پس از قبولی در آزمون ورودی، با پذیرفته شدن نوار سخنرانی آنها، جذب می‌شوند.
تعداد روحانیان کاروان در حال حاضر مشخص است؟
- روحانیان خیلی زیادی با بعثه مقام معظم رهبری همکاری می‌کنند. اما عدد این روحانیان شناور است و نمی‌توان دقیقا گفت چه تعداد روحانی برای کاروان‌های عتبات عالیات وجود دارند.
بعد از جذب روحانیان آیا آموزش ویژه‌ای هم به آنها داده می‌شود؟
- بله . روحانیان و مداحان ۱۰ واحد درسی را با عنوان‌هایی شامل: مقتل شناسی، سیره و تاریخ امامان، شناخت عراق و سوریه، شناخت اماکن مذهبی عراق و سوریه ، آداب و اخلاق سفر ، آشنایی با زیارت و فلسفه زیارت و انتخاب روش تبلیغ می‌گذرانند.
این ۱۰ واحد طی چه دوره‌ای آموزش داده می‌شود؟
- بستگی به روحانیان و مداحان و اساتیدشان دارد ممکن است یک گروه این آموزش‌ها را طی سه ماه ببینند و ممکن است گروهی در سه هفته دوره آموزشی‌اشان تکمیل شود. البته اساتید این دوره‌های آموزشی همگی جزء اساتید برجسته در این حوزه‌ها هستند.
با این وجود یکی از مشکلاتی که زایران به آن اشاره می‌کنند این است که مداحان و روحانیان اطلاعات همه جانبه‌ای ندارند. برای نظارت بر عملکرد روحانیان و مداحان و اطمینان از رضایت‌مندی زایران چه می‌کنید؟
- ما به صورت مرتب تیم‌های نظارتی‌امان را به عتبات اعزام می‌کنیم و تا به حال ریزش هایی را به خاطر عدم رعایت ضوابط و یا ناتوانی داشته‌ایم.
در راستای خرافه‌زدایی از آیین‌های زیارت حرمین شریفین عراق و دیگر اماکن مقدس عراق چه اقداماتی انجام شده است؟
- ما به روحانیان و مداحان آموزش‌هایی در جهت خرافه‌زدایی از باورهای زایران می‌دهیم و آنها هم این آموزش‌ها را به زایران منتقل می‌کنند. من برای اینکه نیازها و روند آموزشی به روحانیان را کاملا درک بکنم؛ سال گذشته به عنوان روحانی کاروان به عتبات مشرف شدم. دوره‌های آموزشی به خصوص درباره خرافه زدایی از آیین زیارت از ایران آغاز شد و در نجف، کربلا و حتی تا پایان سفر هم دامه داشت.
حالا چرا برای ایجاد معرفت زیارت فقط از منابع شفاهی مانند روحانیان و مداحان استفاده می‌کنید؟
- نه. بعثه برای عتبات عالیات ۱۰۰ نسخه کتاب و تعداد زیادی سی دی هم تهیه کرده، که زایران علاقه‌ءمند می‌توانند تهیه و مطالعه کنند.
این منابع مکتوب چرا به زایران ارایه نمی‌شود؟
ـ هر کس که علاقه مند باشد می تواند این کتابها را تهیه و مطالعه کند.
و حرف آخر که از قلم افتاده است؟
- سفر عتبات عالیات برای زایران بسیار تاثیر‌گذار خواهد بود؛ اگر فقط با دلسوختگی و شیفتگی این سفر را آغاز کنند. زایر کربلا باید خودش را نه در شهر کربلا، که در صحرای نینوا احساس کند و تصور کند جنگ بین امام حسین(ع) و لشکر یزید را. باید فکر کند می تواند خود را جز لشکر امام حسین(ع) به حساب بیاورد و اگر جوان است همچون علی اکبر(ع) اگر میان سال است همچون ابوالفضل (ع) و اگر مو سپید است همراه با دلیر مردان عاشق و کهن سال لشکر امام حسین(ع) در رکاب ایشان بر علیه لشکر یزید بایستد؟ زایر نجف باید در مسجد کوفه، حضرت علی(ع) را بر فراز منبر احساس کند و ببیند که فاصله‌اش با علی(ع) چقدر است؟ به هر حال تصور این مسایل و تعمق در اینکه امام حسین(ع) از ما چه می‌خواهد؛ می تواند در روح زایران اثر بکند.
روحانیان و مداحانی که سرپرستی فرهنگی یک کاروان زیارتی ۴۰ نفر را به عهده دارند و باید علاوه بر پاسخگویی به سوالات زایران به آنها درباره فلسفه زیارت و روایت تاریخی قیام امام حسین(ع) و... هم پاسخگو باشند.
خیمه به سراغ حجت الاسلام و المسلمین سید عبدالفتاح نواب، معاون امور روحانیون بعثه مقام معظم رهبری رفت تا بررسی کند روحانیان و مداحان به عنوان مهم‌ترین اهرم بالا بردن معرفت زیارت در سفر عتبات عالیات چگونه جذب می‌شوند و آموزش می‌بینند.
اگر چه شرایط مصاحبه باعث شد پاسخ این سوال را به صورت مبسوط دریافت نکنیم اما این گفت و گو برخی نقاط مبهم را در مورد خادمان فرهنگی سفرهای زیارتی روشن کرد.
***
برای ایجاد معرفت زیارت در زایران عتبات عالیات پیش از هر چیز باید به سیاست‌گذاری فرهنگی سازمان‌های ذی‌ربط پرداخت. این سیاست گذاری چگونه و در چه نهادی انجام می‌شود؟
- تمام سیاست‌گذاری‌های کلان در زمینه سفر عتبات عالیات در اتاق فکر و کانون اندیشه بعثه مقام معظم رهبری و در کمیته‌ای که ویژه عتبات عالیات تشکیل شده است شکل می‌گیرد و در آن به مسایل فرهنگی خادمان معنوی سفر عتبات عالیات، قبل، حین و بعد از سفر پرداخته می‌شود.
خادمان معنوی و فرهنگی که از آنها یاد می‌کنید شامل چه گروه‌هایی می‌شوند؟
- خادمان معنوی شامل سه گروه راویان و روحانیان و مداحان هستند که البته در سفر عتبات عالیات به خاطر جنبه توسل و مرثیه سرایی بیشتر از روحانیان و مداحان استفاده می‌شود.
اتفاقا یکی از مشکلات زایران در همین جاست. چرا برای کاروان‌ها یا روحانی می‌فرستید یا مداح در حالی که این دو نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای هم باشند و چرا از کارشناسان تاریخ و فلسفه و راویان... برای آموزش به زایران استفاده نمی‌کنید؟
- در مصوبه جدید کمیته عتبات عالیات بنا شد هر شرکت زیارتی در ماه دو کاروان را به صورت هم زمان اعزام کنند و در یکی روحانی و در کاروان دیگر مداح باشد؛ بنابراین هر دو کاروان می‌توانند از راهنمایی روحانی و مداح یکدیگر استفاده کنند. در ضمن ما به روحانیان و مداحان آموزش های لازم را ارایه می دهیم که می توانند اطلاعات تاریخی و روایی و فلسفی مورد نیاز زایران را ارایه کنند.
اما بسیاری از زایران از این موضوع ناراضی‌اند و ادعا می‌کنند در واقع چنین اتفاقی نیفتاده است. در عین حال زایرانی هم هستند که گله می‌کنند همان مداح و یا روحانی همراه کاروان، کاملا مطلع نیست و یا اطلاعات مبسوطی به آنها ارایه نمی‌کنند.
- سالانه ۲۰ هزار کاروان به عتبات عالیات اعزام می‌شود که حتی اگر یک درصد هم مشکل داشته باشند می شود ۲۰۰ کاروان. بنا بر این برخی از زایران که گلایه کرده‌اند جز این گروه هستند.این معاونت به دنبال کسب رضایت زایران است و درباره ارایه اطلاعات مبسوط هم باید بگویم که به روحانیان و مداحان توصیه شده از اشاعه خرافه بپرهیزند و بنا بر این بسیاری از مقام‌ها و مکان‌هایی که به صورت خرافی مقدس و متبرک معرفی می‌شود از سوی روحانیان کاروان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و شاید زایران به اشتباه تصور می‌کنند که روحانی آنها مطلع نیست.
خوب برای رفع این سوئ تفاهم زایران چه اقدامی انجام می‌شود؟
- مداحان و روحانیان به زایران اطلاع‌رسانی می‌کنند و مثلا می‌گویند که زمین کربلا تا به حال چند بار شخم خورده است و به واقع معلوم نیست کدام قسمت مقام جدا شدن دست حضرت عباس(ع) باشد؛ یا کجا محل شهادت علی اصغر(ع) و یا علی اکبر(ع) است و... . با اطلاع رسانی به زایران این سوءتفاهم هم رفع می‌شود.
از این بحث که بگذریم، این روحانیان کاروان چطور و بر پایه چه معیاری در سازمان حج و زیارت جذب می‌شوند؟
- روحانیانی که می‌خواهند با سازمان حج و زیارت همکاری کنند؛ باید تحصیلات سطح دو حوزوی را داشته باشند. آنها در آزمونی شرکت می‌کنند. پس از قبولی در آزمون ورودی، با پذیرفته شدن نوار سخنرانی آنها، جذب می‌شوند.
تعداد روحانیان کاروان در حال حاضر مشخص است؟
- روحانیان خیلی زیادی با بعثه مقام معظم رهبری همکاری می‌کنند. اما عدد این روحانیان شناور است و نمی‌توان دقیقا گفت چه تعداد روحانی برای کاروان‌های عتبات عالیات وجود دارند.
بعد از جذب روحانیان آیا آموزش ویژه‌ای هم به آنها داده می‌شود؟
- بله . روحانیان و مداحان ۱۰ واحد درسی را با عنوان‌هایی شامل: مقتل شناسی، سیره و تاریخ امامان، شناخت عراق و سوریه، شناخت اماکن مذهبی عراق و سوریه ، آداب و اخلاق سفر ، آشنایی با زیارت و فلسفه زیارت و انتخاب روش تبلیغ می‌گذرانند.
این ۱۰ واحد طی چه دوره‌ای آموزش داده می‌شود؟
- بستگی به روحانیان و مداحان و اساتیدشان دارد ممکن است یک گروه این آموزش‌ها را طی سه ماه ببینند و ممکن است گروهی در سه هفته دوره آموزشی‌اشان تکمیل شود. البته اساتید این دوره‌های آموزشی همگی جزء اساتید برجسته در این حوزه‌ها هستند.
با این وجود یکی از مشکلاتی که زایران به آن اشاره می‌کنند این است که مداحان و روحانیان اطلاعات همه جانبه‌ای ندارند. برای نظارت بر عملکرد روحانیان و مداحان و اطمینان از رضایت‌مندی زایران چه می‌کنید؟
- ما به صورت مرتب تیم‌های نظارتی‌امان را به عتبات اعزام می‌کنیم و تا به حال ریزش هایی را به خاطر عدم رعایت ضوابط و یا ناتوانی داشته‌ایم.
در راستای خرافه‌زدایی از آیین‌های زیارت حرمین شریفین عراق و دیگر اماکن مقدس عراق چه اقداماتی انجام شده است؟
- ما به روحانیان و مداحان آموزش‌هایی در جهت خرافه‌زدایی از باورهای زایران می‌دهیم و آنها هم این آموزش‌ها را به زایران منتقل می‌کنند. من برای اینکه نیازها و روند آموزشی به روحانیان را کاملا درک بکنم؛ سال گذشته به عنوان روحانی کاروان به عتبات مشرف شدم. دوره‌های آموزشی به خصوص درباره خرافه زدایی از آیین زیارت از ایران آغاز شد و در نجف، کربلا و حتی تا پایان سفر هم دامه داشت.
حالا چرا برای ایجاد معرفت زیارت فقط از منابع شفاهی مانند روحانیان و مداحان استفاده می‌کنید؟
- نه. بعثه برای عتبات عالیات ۱۰۰ نسخه کتاب و تعداد زیادی سی دی هم تهیه کرده، که زایران علاقه‌ءمند می‌توانند تهیه و مطالعه کنند.
این منابع مکتوب چرا به زایران ارایه نمی‌شود؟
ـ هر کس که علاقه مند باشد می تواند این کتابها را تهیه و مطالعه کند.
و حرف آخر که از قلم افتاده است؟
- سفر عتبات عالیات برای زایران بسیار تاثیر‌گذار خواهد بود؛ اگر فقط با دلسوختگی و شیفتگی این سفر را آغاز کنند. زایر کربلا باید خودش را نه در شهر کربلا، که در صحرای نینوا احساس کند و تصور کند جنگ بین امام حسین(ع) و لشکر یزید را. باید فکر کند می تواند خود را جز لشکر امام حسین(ع) به حساب بیاورد و اگر جوان است همچون علی اکبر(ع) اگر میان سال است همچون ابوالفضل (ع) و اگر مو سپید است همراه با دلیر مردان عاشق و کهن سال لشکر امام حسین(ع) در رکاب ایشان بر علیه لشکر یزید بایستد؟ زایر نجف باید در مسجد کوفه، حضرت علی(ع) را بر فراز منبر احساس کند و ببیند که فاصله‌اش با علی(ع) چقدر است؟ به هر حال تصور این مسایل و تعمق در اینکه امام حسین(ع) از ما چه می‌خواهد؛ می تواند در روح زایران اثر بکند.
