عاشورا چشمها را به حقایق باز می کند/ امام حسین(ع) اباالاحرار است

حادثه کربلا و سخنانی که امام حسین(ع) و خانواده او داشتند و روحیات و خلق و خویی که از حماسه‌سازان عاشورا به ثبت رسیده است، منبع ارزشمندی برای آموزش اخلاق و الگوگیری در زمینه خودسازی، سلوک اجتماعی، تربیت دینی و کرامت انسانی است. ‏ مسائلی همچون: صبوری، ایثار، جوانمردی، وفا، عزت، شجاعت، وارستگی از تعلقات، توکل، خداجویی، همدردی و بزرگواری، نمونه‌هایی از«پیامهای اخلاقی» عاشوراست و در گوشه گوشه این واقعه جاویدان، می‌توان جلوه‌های اخلاقی را دید. مهمترین پیام نهضت حسینی(ع) از یک منظر «آزادگی» است. آزادی در مقابل بردگی، اصطلاحی حقوقی و اجتماعی است؛ اما «آزادگی» برتر از آزادی است و نوعی حریت انسانی و رهایی انسان از قید و بندهای ذلت آور و حقارت بار است. تعلقات و پای بندی‌های انسان به دنیا، ثروت، اقوام، مقام، فرزند و... در مسیر آزادی روح او، مانع ایجاد می‌کند. اسارت در برابر تمنیات نفسانی و علقه‌های مادی، نشانه ضعف اراده بشری است. ‏ وقتی کمال و ارزش انسان به روح بلند و همت عالی و خصال نیکوست، خود را به دنیا و شهوات فروختن، نوعی پذیرش حقارت است و خود را ارزان فروختن. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: «الا حر یدع هذه اللماظه لاهلها؟ انه لیس لانفسکم ثمن الا الجنه فلا تبیعوها الا بها: آیا هیچ آزاده‌ای نیست که این نیم خورده (= دنیا) را برای اهلش واگذارد؟ یقیناً بهای وجود شما چیزی جز بهشت نیست. پس خود را جز به بهشت نفروشید! «آزادگی در آن است که انسان کرامت و شرافت خویش را بشناسد و تن به پستی و ذلت و حقارت نفس و اسارت دنیا و زیر پا نهادن ارزشهای انسانی ندهد. ‏ در پیچ و خم‌ها و فراز و نشیب‌های زندگی، گاهی صحنه‌هایی پیش می‌آید که انسان‌ها به خاطر رسیدن به دنیا یا حفظ آنچه دارند یا تأمین تمنیات و خواسته‌ها یا چند روز زنده ماندن، هر گونه حقارت و اسارت را می‌پذیرید. اما احرار و آزادگان، گاهی با ایثار جان هم، بهای «آزادگی» را می‌پردازند و تن به ذلت نمی‌دهند. امام حسین علیه‌السلام فرمود: «موت فی عز خیر من حیاه فی ذل: مرگ با عزت بهتر از حیات ذلیلانه است.» ‏ در گفتگو با پروفسور «لیاقت تکیم» استاد دانشگاههای مک‌مستر کانادا و دنور آمریکا به بررسی پیام های نهضت حسینی(ع) پرداخته ایم که در ادامه می آید. تکیم دکترای تاریخ ادیان خود را در سال ۱۹۹۰ از دانشگاه لندن اخذ کرده است. وی در حوزه مطالعات اسلامی صاحب آثاری است که به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «مقدمه‌ای بر اسلام»، «راهنمای زیارت»، «راهنمای زوار»، «شیعیان در آمریکا» و «پرسشهایی از فقه» از جمله کتابهای او به شمار می‌روند. حوزه‌های تخصصی او عرفان اسلامی، اسلام کلاسیک و معاصر و مطالعات تطبیقی اسلام است. *پیام اصلی عاشورا به ویژه برای انسان عصر کنونی چیست؟ در واقع می توان یک هدف اصلی برای عاشورا و نهضت حسینی(ع) برشمرد و این دلیل محوری خود باعث می شود تا انسان برای تحقق آن مسائل و موارد دیگری را نیز رعایت کند. پیام اصلی نهضت عاشورا که پیامی جهانشمول و برای همه زمانها از جمله زمان حاضر است این است که «ذلت» نپذیرید. امام حسین(ع) این درس را ما می دهد که در مقابل ذلت و خواری سکوت نکنیم. این پیام امام حسین(ع) ناشی از این است که خداوند انسان را با عزت و آزاد آفریده است. بر این اساس نباید اجازه داد که هیچ کسی عزت و شرافت و آزادگی را از انسان بگیرد. بر همین اساس امام حسین(ع) می فرماید که اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید. این پیامی برای همه انسانها و در همه دورانهاست. اگر انسان به این اصل پایبند باشد بسیاری از رفتارها را انجام نمی دهد و مقید به انجام برخی رفتارها و گفتارها خواهد شد. لذا امام حسین(ع) به همه آموخت که مرگ با عزت بهتر از زندگی ذلت بار است. در واقع زندگی کردن برای امام بهایی دارد و آن افتخار است و اگر زندگی افتخارآمیز نباشد و تحقیرآمیز باشد، برای امام ارزشی ندارد و قیام ایشان این مسأله را اثبات می کند. بر این اساس است که امام حسین را «ابا الاحرار»(قهرمان مبارزان آزادی) می نامند. پیام دیگر نهضت حسینی(ع) این است که از مقدسات خود محافظت و دفاع کنیم. محرم به ما می آموزد که از اصول اسلامی و آنچه در قرآن مورد توجه قرار گرفته حفاظت و مراقبت کنیم. *چرا شیعیان در طول سالهای متمادی محرم را بر پا داشته اند و سنت سوگواری این ایام را حفط کرده اند؟ در واقع سوگواری در ماه محرم و به پا داشتن تاسوعا و عاشورا برای امری مهمتر از یک واقعه تاریخی است. در واقع بزرگداشت این ایام صرفاً بزرگداشت یک واقعه تاریخی نیست بلکه معنایی گسترده تر و عمیق تر از آن مد نظر است. در واقع محرم دارای تأثیرات زیاد بر انسانها با وجدان بوده است. تمامی انسانها با وجدان با نگاه کردن به واقعه کربلا از آن درسهای لازم را می گیرند. موضوع فقط یک واقعه تاریخی که در کربلا رخ داد نیست بلکه مسأله دو طرز تفکر و بینش است. در واقع محرم و واقعه کربلا انسانهای آزاده را به یکدیگر پیوند می دهد و برگزاری این مراسم نیز باعث پیوند دادن انسانهای عاشق آزادی است. *مشخصات یزیدهای زمان ما چیستند و مصادیق آن در عصر حاضر چیست؟ باید توجه داشت که محرم و ایام تاسوعا و عاشورا سمبل چگونگی زندگی کردن حتی زندگی پس از مرگ است. عاشورا چشم انسان را به حقایق باز می کند. یزیدهای زمان ما و مصداق آن ستمگران در معنای کلی هستند. کسانی که حقوق انسانها را پایمال می کنند. کسانی نیز هستند که ادعای حمایت از انسانها را دارند اما حقوق آنها را پایمال می کنند. امروزه ناقضان حقوق بشر و حقوق انسانها که توجهی به انسانیت ندارند از جمله مصادیق یزیدهای زمان ما هستند.