کد مطلب : ۷۵۹۸
بحرین؛ اکثریت اصیل در فشار اقلیت مهاجر در قدرت -۲
قسمت اول گفتگو را اینجا بخوانید.
* خاندان آل العصفور تا چه حد در بحرین ریشه‌دار است؟
دقاق: آل العصفور ریشه علمی و فرهنگی داشتند. دو عالم بزرگ، شیخ یوسف صاحب «الحدائق» و شیخ حسن علامه که هنوز هم از آنها تقلید می‌شود، از این خاندان هستند. دو عالم بزرگ هم به نامهای شیخ خلف العصفور و شیخ باقر العصفور مدتی فعالیت کردند و حدود ۳۰ سال پیش یا بیشتر از دنیا رفتند؛ الان فرزندان آنها هستند و یک خانواده علمی به شمار می‌آیند.
* آیا تشکل‌های فرهنگی شیعیان و فعالیت‌های ایشان از جانب جایگاهی مدیریت می‌شود و آیا این تشکل‌ها به نوعی وفاق و هماهنگی در عملکرد و در جهت تکمیل یکدیگر دست یافته‌اند؟
حوّاج: در کشور بحرین وحتی بسیاری از ممالک، یک خلأ بزرگ در برنامه‌های فرهنگی دیده می‌شود که نتیجه تهاجم فرهنگی فعلی است.
در کشوری مانند بحرین، یک تشکل به تنهایی نمی‌تواند کافی باشد؛ حال آنکه هر تشکل و گروه فرهنگی گستره مساحتی محدودی را می‌تواند تحت پوشش خویش قرار دهد و هر تشکلی به علت محدودیت‌های مالی و امکانات، بیشتر در یک منطقه خاص فعالیت دارد و این مسئله باعث شده است که تشکل‌ها در ایفای نقش،مکمل همدیگر باشند.
البته دیدارهایی بین بزرگان تشکل‌ها وجود دارد. به عنوان مثال، اگر به ساحت مرجعیت دینی اهانت روا داشته شود، تمامی تشکل‌ها متحداً بیانیه مشترکی را در محکومیت این اقدام صادر می‌کنند.
تشکل التوعیة، بزرگ‌ترین تشکل فرهنگی بحرین است و به «مادر تشکل‌ها» شهرت دارد؛ این تشکل با تشکل‌های دیگر در اجرای برنامه‌های فرهنگی هماهنگی و همکاری می‌کند، مثلاً اگر بخواهیم در منطقه خاصی فعالیت فرهنگی انجام دهیم، بایستی این فعالیت را با هماهنگی و همکاری تشکل محلی انجام دهیم.
* آیا در رأس تمامی این مجموعه‌ها و تشکل‌ها، مرجعیت و روحانیت دینی وجود دارد؟
حوّاج: الزاماً خیر، مثلاً در رأس تشکل التوعیة یکی از علما هست، ولی بقیه تشکل‌ها یکی از افراد مؤمن، فرهنگی و امانت‌دار را در رأس امور خویش قرار داده‌اند که غالباً انتخاب این افراد از طریق انتخابات و تشکیل مجامع عمومی انجام می‌شود.
* آیا از جانب حوزه‌های علمیه در خصوص ارتقای سطح روحانیان فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟
حوّاج: حوزه‌های علمیه نقش داشته‌اند، ولی جایگاهی که به صورت کامل‌تر این وظایف را به عهده دارد، مجلس اسلامی – علمایی بحرین است.
* در خصوص فعالیت‌های مجلس اسلامی – علمایی بحرین توضیحات بیشتری را بفرمایید.
حوّاج: هدف مجلس علمایی، حفظ و نگهداری و پشتیبانی علمای دین و ایجاد پیشرفت در اجرای مسئولیت‌های آنهاست و برنامه‌هایی را نیز در خصوص برقراری ارتباط میان آنها و جامعه دارد.
فعالیت اصلی این مجلس، با اظهار نظر کردن در زمینه‌های مختلف سیاسی، به تبع موقعیت‌های گوناگون، تعارضی ندارد و در بسیاری از مواقع شاهد اظهار نظر و صدور بیانیه‌های سیاسی از این مجلس هستیم.
ولی این مجلس بیشتر به نوعی پی گیر مسائل فرهنگی جامعه است و به دقت آن را رصد می‌کند و فعالیت‌های خیریه‌ای جزو شرح وظایف این مجلس نیست و تشکل‌هایی مثل التوعیة قسمت‌هایی را با این عنوان دارند.
اکنون ۴ سال است که از راه اندازی این مجلس می‌گذرد؛ زمانی که حجت‌الاسلام و المسلمین شیخ محسن اراکی به بحرین آمده بود، و از فعالیت‌های مجلس مطلع شد، متوجه شد که مهم‌ترین اقدامی که علمای بحرین انجام دادند، تأسیس این مجلس بوده است که محلی برای حمایت و تغذیه علماست.
این مجلس در امور بزرگ و چالش انگیز نیز وارد عمل می‌شود؛ به عنوان مثال، زمانی که بحث تصویب قانون «احوال شخصی» دربحرین مطرح شد، مجلس علمایی تظاهراتی را با حضور ۱۵۰ هزار مرد و زن ترتیب داد که همگی بر ضد این قانون شعار می‌دادند و خواهان لغو آن بودند و تاکنون به علت مخالفت‌های این مجلس و نقطه نظران، هنوز دولت در به کارگیری این قانون راه به جایی نبرده است؛ این مجلس با دیگر تشکل‌ها و جوامع نیز هماهنگی، هم‌فکری و همکاری دارد.
* چه سامانه‌ای برای تعیین اجزای مختلف مجلس علمایی وجود دارد و آیا انتخاباتی برای این مجلس برگزار می‌شود؟
حوّاج: انتخابات تنها در مجموعه علمایی انجام می‌شود که در این مجلس عضو هستند و تعدادی بالغ بر هزار نفر هستند.
رئیس این مجلس هر چهار سال انتخاب می‌شود که در دوره قبل شیخ عیسی احمد قاسم و جانشین وی سید عبدالله الغریفی بود، ولی در دوره جدید این دو بزرگوار خود را برای انتخابات نامزد نکردند تا فرصتی را برای علمای جوان‌تر برای ورود به عرصه ایجاد کنند و اکنون ریاست مجلس با جناب سید مجید مشعل است که مدتی را نیز در شهر قم ساکن بوده‌اند.
* آیا این مجلس از جانب دولت به رسمیت شناخته شده است؟
حوّاج: خیر، زمانی که موجودیت این مجلس اعلام شد، هجمه وسیعی از سوی جراید، روزنامه‌ها و تریبون‌های رسمی و دولتی شروع شد؛ البته مجلس علمایی علاوه بر امور فوق الذکر، فعالیت‌های برون مرزی را نیز در شرح وظایف خود گنجانده است.
مثلاً در ماه مبارک رمضان برای دانشجویان بحرینی شهر پونای هندوستان که در حدود۵۰۰ الی ۶۰۰ نفر هستند، عالمی را برای تبلیغ می‌فرستند، برای شهر لندن نیز برنامه مشابهی در ماه مبارک رمضان انجام می‌شود.
* آیا تفکر اخباری هم اینک در بحرین دیده می‌شود؟
دقاق: هست، ولی خیلی ضعیف شده است.
* یعنی حوزه‌های آنجا را الان تفکرات اخباری اداره می‌کنند؟
دقاق: نه، فقط یکی دو تا، آن هم خیلی ضعیف، ولی اکثریت حوزه‌ها اصولی هستند؛ حرف اصولی و اخباری سال‌های قبل، خیلی شدید بود و پیرامون آن حرف‌های زیادی بود.
الان کم شده است و فقط چند منطقه هنوز این فکر را دارد، یعنی بقیه مناطق دنبال اینها نیستند؛ حتی کسانی که مثلاً از شیخ یوسف یا شیخ حسین تقلید می‌کنند، به مقام معظم رهبری و آیت الله سیستانی احترام می‌گذارند.
* در خصوص طرح تغییر ترکیب مذهبی بحرین به نفع غیر شیعیان توضیحاتی بفرمایید.
حوّاج: اکثر جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند، این در حالی است که حکومت در اختیار اهل سنت است؛ در انتخابات اخیر مجلس نتیجه به نفع شیعیان بود و شیعیان اکثریت آرای مجلس را کسب کردند.
دولت سیاسی را دردادن شناسنامه به خارجی‌ها به منظور تغییر ترکیب مذهبی شروع کرده است، البته مردم به این مسئله کاملاً واقف هستند و علما در این خصوص روشنگری هایی را انجام داده‌اند و مردم و تشکل‌های سیاسی بدون واهمه در همه جا در خصوص این سیاست صحبت می‌کنند.
این سیاست از روی انسان دوستی نیست، بلکه یک فصل سیاسی است؛ بحرین کشور کوچکی است و ظرفیت‌های محدودی دارد؛ به جز تجارت‌های دریایی، ماهی و نفت، منابع قابل توجه دیگری ندارد و هیچ دلیلی برای پذیرش مهاجران به این شکل وجود ندارد.
افراد و شخصیت‌های متنفذی در این بازی سیاسی نقش دارند که از بزرگان مملکت نیز بزرگ‌تر هستند. اما بحرین از قدیم به منشأ بیداری و حرکت و قیام بر علیه ظلم مشهور بوده است و حتی برای کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز بیدار کننده و محرک بوده است.
دقاق: متأسفانه دولت ما نمی‌خواهد اصلاح کند؛ مثلاً مشخص نیست الان چقدر از نفت درآمد داریم و بودجه نفت چقدر است؟ هیچ کس نمی‌داند و تمام ثروت در اختیار پادشاه و نخست وزیر است.
اگر ما یک پارلمان درستی داشته باشیم، می‌توانیم از نخست وزیر و پادشاه سؤال کنیم؛ آنها از این سؤالات می‌ترسند، لذا نمی‌خواهند اصلاح حقیقی شود؛ می‌خواهند اصلاح شکنی شود تا در اطلاعات و کانال‌های ماهواره‌ای پخش کنند که بحرین به جایی رسیده و اصلاح شده است.
لذا استاد حسن المشمیع و شیخ محمد حبیب المقداد همیشه مطالبه می‌کردند و می‌گویند چرا مثلاً شما به همان بحرینی‌های قدیمی که از ایران آمدند و در بحرین متولد شدند پاسبورت نمی‌دهید، ولی به اهل تسنن که از کشورهای دیگر آمده‌اند، به سرعت پاسبورت می‌دهید؟ چرا به اهل تسنن کار می‌دهید، ولی به شیعیان نه؟ اینها همیشه سخنرانی می‌کردند، لذا دولت بحرین اذیت شد و برنامه‌ای طراحی کرد که گروهی در الحجیره سوریه آموزش نظامی ببینند.
این گروه در روز ملی بحرین می‌خواستند بمب گذاری کنند. بعد دولت این گروه را منتسب به شیخ محمد حبیب المقداد و استاد حسن المشیمع دانسته و آنها را دستگیر کردند و دادگاه تشکیل دادند.
البته مردم بحرین می‌دانند که آنها مظلوم هستند و دنبال این کارها نیستند، فقط سخنرانی کردند و خواستند کمی دولت کمک کند و اوضاع بهتر شود، لذا اوضاع هم درست نمی‌شود، مگر اینکه اصلاحات حقیقی صورت بگیرد.
* آیا از جانب شیعیان در برابر این سیاست اعتراضاتی صورت پذیرفته است؟
حوّاج: بله، مطمئناً. آخرین تظاهراتی که در این خصوص انجام شد، با شعار «مهاجر پذیری سیاسی هرگز» با حضور جمعیت فوق العاده عظیم، اعم از متدینین و غیر متدینین صورت پذیرفت و من نیز در این تظاهرات حضور داشتم و همگی از اصل، این سیاست را رد کردند، زیرا این سیاست مسیر اجتماعی بحرین را تغییر می‌دهد.
جامعه اهل سنت و جامعه اهل تشیع صدها سال است که در کنار هم با دوستی و همکاری زندگی کرده‌اند و روابط اجتماعی متعارفی بین مردم حکم فرماست و این ملت به آرامش و سکون مشهور هستند، ولی وقتی از کولی نشین‌ها، صحرانشین‌ها و مناطقی چون جنوب یمن جمعیتی را به این کشور می‌آورند، آداب و رسوم عجیب و نامتعارف آنها، آثار نامطلوبی را بر روی اجتماع منعکس می‌کند.
تا در این دوره، جامعه بحرین شاهد چنین جرایم، تجاوزات و جنایاتی که در این چند سال رخ می‌دهد، نبوده است و این امر باعث شده که همگی به اتفاق، این مهاجر پذیری سیاسی را رد کنند و این موضوع تنها به شیعیان که متضرر اصلی هستند، خلاصه نمی‌شود و اهل سنت را نیز شامل می‌شود و همگی به این نتیجه رسیده‌اند که کیفیت و کمیت خدمات اجتماعی مانند گذشته نیست.
* لطفاً در خصوص نقش علامه شیخ الجمری در مسائل سیاسی چند دهه اخیر توضیحاتی بفرمایید؟
دقاق: پس از حمله صدام به کویت، تقریباً در سال ۱۹۹۲، در کویت پارلمانی تشکیل شد و همین امر در بحرین نیز باعث حرکتی شد.
در همان سال، نخبگان بحرین نامهای را به امیر بحرین نوشتند و خواستار تشکیل پارلمانی شدند و گفتند به قانون اساسی سال ۱۹۷۳ عمل شود، اما دولت توجهی نکرد.
دو سال گذشت و در سال ۱۹۹۴، یک نامه مردمی نوشته شد، تمام مردم آمدند و چندین هزار نفر امضا کردند و این عریضه را خدمت امیر سابق بحرین، شیخ عیسی بن سلمان فرستادند، ولی او اصلاًقبول نکرد و سپس اوضاع ناجور شد.
علامه شیخ عبدالامیر الجمری، یکی از طرفداران این دو نامه بود و عضو همان هیأت عریضه‌ای بود که خدمت امیر رفتند.
با اصرار علامه شیخ عبدالامیر الجمری تظاهرات مردمی شکل گرفت و دولت این تظاهرات را به گلوله بست و حدود ۳۸ نفر شهید شدند و شیخ را هم زندانی کردند و حدود یک سال و خورده‌ای در زندان بود، بعد به او گفتند شما برو بیرون تا مردم آسوده شوند و ما اوضاع را درست می‌کنیم.
اما هیچ اتفاقی نیفتاد و شیخ الجمری دوباره سخنرانی کردند و دوباره حدود ۴ – ۵ سال به زندان افتادند و دوباره آزاد شدند و به او گفتند پادشاه جدید بحرین، شیخ حمد بن عیسی، اصلاحاتی دارد و پارلمانی تشکیل خواهد داد؛ البته این پارلمان همان پارلمانی نبود که ما درخواست کرده بودیم.
بعد هم ایشان مریض شدند و به آلمان رفتند و وقتی به بحرین برگشتند دچار کم حواسی شده بودند و هیچ کس را حتی اعضای خانواده‌شان را نمی‌شناختند. سه سال به همین شکل ماندند و بعد مرحوم شدند.
تشییع بزرگی داشتند؛ بزرگ‌ترین تشییع در بحرین برای علامه شیخ عبدالامیر جمری صورت گرفت. هنوز هم در بحرین عکس‌هایی از او می‌زنند.
* خطراتی که هم اکنون جامعه شیعیان بحرین را دست خوش تهدید قرار داده است، چیست؟
حوّاج: اکنون مشکلاتی وجود دارد که تمامی ملت‌های مسلمان را هدف قرار داده است و ملت بحرین جزء یکی از این ملت‌هاست و آن هم مشکل تهاجم فرهنگی و جدا کردن مردم از اسلام و دین، به عنوان بزرگ‌ترین چالش پیش روی ملت است.
فعالیت‌های گسترده‌ای در حال انجام است تا جوانان را از دین دور کنند و در این راه از وسیله‌های مختلفی، چون شبکه‌های ماهواره‌ای و اختصاص هزینه‌های هنگفت استفاده می‌شود.
البته این مسئله تنها شامل بحرین نمی‌شود و متأسفانه در ایران، مصر و سایر کشورها نیز شاهد هستیم، ولی این خطری است که عامه مردم را تهدید می‌کند.
همچنین خطری نیز نخبگان و فرهیختگان جامعه را هدف قرار داده و آن، شبهه افکنی‌هایی است که از طریق کتب اندیشمندان القا می‌شود.
* با توجه به تحولات سیاسی اخیر، آیا شیعیان فعالیت‌های مستمر فرهنگی خویش را همانند قبل ادامه می‌دهند و بحرین در این زمینه، به بازسازی هویت شیعی خویش مبادرت نموده است؟
حوّاج: این تحولات و جنگ‌های فرقه‌ای مطرح شده پس از تحولات سیاسی ذکر شده، زاییده دست رسانه‌ها و به منظور تفرقه افکنی در بدنه جامعه اسلامی است.
تأثیرات در بعد فرهنگی مطمئناً وجود داشته است، البته غالب جامعه اهل تسنن ارتباط تنگاتنگ و محکمی با جامعه شیعه دارند.
شخصیت‌ها، نشریات و شبکه‌های ماهواره‌ای نیز وجود دارند که این شبهه را تغذیه می‌کنند تا مسیر فعالیت‌های فرهنگی و پویایی آن را به انحراف بکشانند و این فعالیت‌ها را به مسائل و مباحث غیر فرهنگی، مانند ریاست مرتبط سازند.
دولت بحرین نیز مانند برخی دیگر از دولت‌ها، ممکن است از این مسائل متأثر شود، ولی عامه مردم از شیعه و سنی، بیدارتر از آنی هستند که تحت تأثیر این شبهه افکنی‌ها قرار بگیرند.
* آیا در بحرین اساتید شیعی در دانشگاه فعالیت دارند؟ اگر جواب مثبت است آیا تشکلی در نظم و نسق و ایجاد اتحاد آنها وجود دارد؟
حوّاج: اساتید شیعی زیادی در دانشگاه‌های بحرین وجود دارد. جمعیت‌های اساتیدی وجود دارد، ولی به شیعیان مختص نمی‌شود و اهل تسنن نیز در این جمعیت‌ها مشارکت ندارند.
* اگر صحبت حاصی دارید که در سؤالات مندرج نبوده است، در خدمتتان هستیم؟
حوّاج: بنده دوست دارم به عنوان مسئول تشکل التوعیه اسلامیه، شرح مختصری از برنامه‌های این جمعیت را برای خوانندگان محترمتان ارائه کنم.
تشکل التوعیه الاسلامیه (بیداری اسلامی) در سال ۱۹۷۲ میلادی تأسیس شد و پس از ۱۲ سال، فعالیت‌های این تشکل به دلیل مسائل قانونی و دولتی، در سال ۱۹۸۴ میلادی متوقف شد.
در سال ۲۰۰۱ پس از سال‌ها وقفه، فعالیت‌های ین تشکل از سر گرفته شد. این تشکل تنها تشکل شیعیان بحرین بود و مؤسسان آن شیخ الجمری و شیخ عیسی احمد قاسم و سید عبدالله الغریفی که جزء بزرگ‌ترین علمای بحرین بودند، هستند و ما آنها را به عنوان اعضای این تشکل نمی‌دانیم، بلکه آنها را مراجع دینی خویش می‌انگاریم.
برنامه‌های این تشکل به یک موضوع خاص خلاصه نمی‌شود و تنوع بسیار بالایی دارد و برای طبقات سنی مختلف، بانوان و آقایان، مسلمانان و غیر مسلمانان، در حال انجام است. این تشکل بخش‌های مختلفی دارد، یکی از بخش‌های آن، مرکز معرفت اسلامی است.
رسالت این مرکز شناساندن اسلام به غیر مسلمانان است که با عنایت خداوند تعداد زیادی از غیر مسلمانان به واسطه فعالیت‌های این مرکز، به دین مبین اسلام مشرف شدند.
این مرکز برنامه‌های دهة اول محرم را به زبان انگلیسی برگزار می‌کند و در ایام میلاد ائمه اطهار (ع) و نیز در شب‌های شنبه هر هفته، برنامه‌هایی را ترتیب می‌دهند.
علاوه بر این، برنامه‌های مستمر و دائمی آموزشی نیز وجود دارد؛ زمانی که فردی مسلمان می‌شود به این صورت نیست که رها شود، بلکه دوره‌هایی را در طول سال برای این گونه افراد ترتیب داده می‌شود که از موفق‌ترین برنامه‌های ما در این تشکل بوده است.
حوزه فعالیت این تشکل ابعاد فرهنگی، اجتماعی و خیریه‌ای است و فعالیت‌های سیاسی در حبطه کار تشکل قرار نمی‌گیرد.
در بعد فرهنگی، همایش‌ها و کنگره‌هایی برگزار می‌شود به عنوان مثال، اخیراً همایشی با عنوان «منتدی الوحده» و با موضوع «وحدت» برگزار شد و میزبان دانشمندان و متفکرانی چون: آیت الله تسخیری، آیت الله مصباح یزدی،حجت الاسلام و المسلمین محسن اراکی و حجت الاسلام و المسلمین نجم الدین طبسی و نیز دانشمندانی از مصر چون شیخ دمرداش العقالی که به مذهب تشیع مشرف شدند و سایرین بوده‌ایم.
همچنین در نشریة این تشکل، مسابقات فرهنگی نیز در دهه‌های محرم برگزار می‌کنیم؛ مرکز آموزشی نیز در تشکل التوعیه وجود دارد که برای عامه مردم برنامه‌هایی را برگزار می‌نماید، مانند برگزاری جلساتی با حضور بزرگانی که در بالا اسامی آنها ذکر شد.
برنامه‌های اختصاصی نیز وجود دارد که در مدت ۴ سال دروس حوزوی یا دانشگاهی آموزش داده می‌شود و مدارکی نیز به دانش پژوهان اعطا می‌شود که این دروس از دو موضع نشأت می‌گیرد: موضوع اول، تفکر اسلامی و موضوع دوم، بحث خطابه است و منظور ما از خطابه سخنرانی‌های حسینی نیست، بلکه منظور آموزش فنّ خطابه است.
اکنون تعداد زیادی از بانوان و آقایان از این مرکز فارغ التحصیل شدند و در بطن جامعه مشغول خدمت رسانی فرهنگی هستند و تأثیرات قابل توجهی را در جامعه گذاشته‌اند. برای جوانان نیز اردوهای صحرایی به مدت یک هفته برگزار می‌شود و برنامه‌های فرهنگی برای ۴۰۰ جوان باحضور علما و دانشمندان انجام می‌شود.
در مورد بانوان جوان نیز برای ۶۰۰ نفر دورة یک روزه برگزار می‌شود؛ همچنین همایش‌هایی به طور خاص برای بانوان برگزار می‌شود، مانند همایشی که در آینده‌ای نزدیک برگزار می‌شود و در روزنامه‌ها انعکاس داشته است و شخصیت‌هایی از بانوان کویت و... دعوت شده‌اند.
روزنامه دیواری، از دیگر فعالیت‌های تشکل است، این روزنامه‌دیواری «مسجدیه» نام گرفته است و با موضوع مسجد و مسائل مرتبط با آن، به چاپ می‌رسد و در اختیار مساجد قرار می‌گیرد.
همچنین به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) مجلة «التوعیه الأسری» با موضوع «خانواده» به چاپ رسیده است و هدف آن فرهنگ سازی برای خانواده است.
* آیا تشکل دارای ساختمان متمرکزی است؟
حوّاج: تا قبل از تعطیلی ساختمانی در اختیار تشکل بود، ولی پس از تعطیلی و ویران شدن ساختمان خیر، اما از ۲ ماه پیش شروع به ساخت مکان جدیدی برای تشکل نموده‌ایم.
* از سوی دولت جلوگیری خاصی در خصوص اردوهای صحرایی که برگزار می‌کنید، وجود ندارد؟
حوّاج: تشکل ما رسمی است و زیر نظر وزارت امور اجتماعی فعالیت‌های رسمی داریم.
* آیا اردوهای فوق الذکر بازتابی در رسانه‌ها داشته است؟
حوّاج: ما برنامه‌های چند گانة مختلفی داریم،مثلاً برنامه‌های چند گانة عاشورا که شامل ۲۰ الی ۳۰ زیر برنامه است و قبل از محرم شروع می‌شود و تا پایان ماه صفر ادامه دارد.
شعار امسال تشکل، «اسلام باعث وحدت ما» بود که باعث تمجید روزنامه‌ها از ما شد و ما با این کار، می‌خواستیم در برابر کسانی که می‌خواهند باعث تفرقه شیعه و سنی شوند بایستیم و با این عنوان که «امام حسین (ع)، رمز تسامح دینی» در شب هشتم محرم در بین حسینیه‌های منامه دست به یک اقدام نمادین زدیم.
من به عنوان نماینده شیعیان، یک نفر به عنوان نمایندة اهل تسنن و یک نفر به عنوان نماینده مسیحیان و یک نفر هم به عنوان نماینده بُهرها، مراسمی را برای امام حسین(ع) ترتیب دادیم و این برنامه درشبکه الجزیره و شبکه‌های تلویزیونی بحرین انعکاس داشت.
* در روز عاشورا برنامه‌ها و دسته‌های عزاداری منحصر به حسینیه‌ها هستند و یا به خیابان‌ها هم کشیده می‌شوند؟
حوّاج: از قدم الایام و از زمانی که چشم گشودیم، عزاداری های مفصل و بزرگی را در خیابان شاهد بودیم و هر خارجی که بحرین را در این ایام می‌بیند، از این عزاداری‌ها و شکوه برنامه‌ها بهت‌زده و متعجب می‌شود و از آن جمله مداح معروف، آقای آهنگران بودند که برای اجرای برنامه در مراسم و برنامه‌های فارسی بعضی حسینیه‌های بحرین آمده بودند.
* خاندان آل العصفور تا چه حد در بحرین ریشه‌دار است؟
دقاق: آل العصفور ریشه علمی و فرهنگی داشتند. دو عالم بزرگ، شیخ یوسف صاحب «الحدائق» و شیخ حسن علامه که هنوز هم از آنها تقلید می‌شود، از این خاندان هستند. دو عالم بزرگ هم به نامهای شیخ خلف العصفور و شیخ باقر العصفور مدتی فعالیت کردند و حدود ۳۰ سال پیش یا بیشتر از دنیا رفتند؛ الان فرزندان آنها هستند و یک خانواده علمی به شمار می‌آیند.
* آیا تشکل‌های فرهنگی شیعیان و فعالیت‌های ایشان از جانب جایگاهی مدیریت می‌شود و آیا این تشکل‌ها به نوعی وفاق و هماهنگی در عملکرد و در جهت تکمیل یکدیگر دست یافته‌اند؟
حوّاج: در کشور بحرین وحتی بسیاری از ممالک، یک خلأ بزرگ در برنامه‌های فرهنگی دیده می‌شود که نتیجه تهاجم فرهنگی فعلی است.
در کشوری مانند بحرین، یک تشکل به تنهایی نمی‌تواند کافی باشد؛ حال آنکه هر تشکل و گروه فرهنگی گستره مساحتی محدودی را می‌تواند تحت پوشش خویش قرار دهد و هر تشکلی به علت محدودیت‌های مالی و امکانات، بیشتر در یک منطقه خاص فعالیت دارد و این مسئله باعث شده است که تشکل‌ها در ایفای نقش،مکمل همدیگر باشند.
البته دیدارهایی بین بزرگان تشکل‌ها وجود دارد. به عنوان مثال، اگر به ساحت مرجعیت دینی اهانت روا داشته شود، تمامی تشکل‌ها متحداً بیانیه مشترکی را در محکومیت این اقدام صادر می‌کنند.
تشکل التوعیة، بزرگ‌ترین تشکل فرهنگی بحرین است و به «مادر تشکل‌ها» شهرت دارد؛ این تشکل با تشکل‌های دیگر در اجرای برنامه‌های فرهنگی هماهنگی و همکاری می‌کند، مثلاً اگر بخواهیم در منطقه خاصی فعالیت فرهنگی انجام دهیم، بایستی این فعالیت را با هماهنگی و همکاری تشکل محلی انجام دهیم.
* آیا در رأس تمامی این مجموعه‌ها و تشکل‌ها، مرجعیت و روحانیت دینی وجود دارد؟
حوّاج: الزاماً خیر، مثلاً در رأس تشکل التوعیة یکی از علما هست، ولی بقیه تشکل‌ها یکی از افراد مؤمن، فرهنگی و امانت‌دار را در رأس امور خویش قرار داده‌اند که غالباً انتخاب این افراد از طریق انتخابات و تشکیل مجامع عمومی انجام می‌شود.
* آیا از جانب حوزه‌های علمیه در خصوص ارتقای سطح روحانیان فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟
حوّاج: حوزه‌های علمیه نقش داشته‌اند، ولی جایگاهی که به صورت کامل‌تر این وظایف را به عهده دارد، مجلس اسلامی – علمایی بحرین است.
* در خصوص فعالیت‌های مجلس اسلامی – علمایی بحرین توضیحات بیشتری را بفرمایید.
حوّاج: هدف مجلس علمایی، حفظ و نگهداری و پشتیبانی علمای دین و ایجاد پیشرفت در اجرای مسئولیت‌های آنهاست و برنامه‌هایی را نیز در خصوص برقراری ارتباط میان آنها و جامعه دارد.
فعالیت اصلی این مجلس، با اظهار نظر کردن در زمینه‌های مختلف سیاسی، به تبع موقعیت‌های گوناگون، تعارضی ندارد و در بسیاری از مواقع شاهد اظهار نظر و صدور بیانیه‌های سیاسی از این مجلس هستیم.
ولی این مجلس بیشتر به نوعی پی گیر مسائل فرهنگی جامعه است و به دقت آن را رصد می‌کند و فعالیت‌های خیریه‌ای جزو شرح وظایف این مجلس نیست و تشکل‌هایی مثل التوعیة قسمت‌هایی را با این عنوان دارند.
اکنون ۴ سال است که از راه اندازی این مجلس می‌گذرد؛ زمانی که حجت‌الاسلام و المسلمین شیخ محسن اراکی به بحرین آمده بود، و از فعالیت‌های مجلس مطلع شد، متوجه شد که مهم‌ترین اقدامی که علمای بحرین انجام دادند، تأسیس این مجلس بوده است که محلی برای حمایت و تغذیه علماست.
این مجلس در امور بزرگ و چالش انگیز نیز وارد عمل می‌شود؛ به عنوان مثال، زمانی که بحث تصویب قانون «احوال شخصی» دربحرین مطرح شد، مجلس علمایی تظاهراتی را با حضور ۱۵۰ هزار مرد و زن ترتیب داد که همگی بر ضد این قانون شعار می‌دادند و خواهان لغو آن بودند و تاکنون به علت مخالفت‌های این مجلس و نقطه نظران، هنوز دولت در به کارگیری این قانون راه به جایی نبرده است؛ این مجلس با دیگر تشکل‌ها و جوامع نیز هماهنگی، هم‌فکری و همکاری دارد.
* چه سامانه‌ای برای تعیین اجزای مختلف مجلس علمایی وجود دارد و آیا انتخاباتی برای این مجلس برگزار می‌شود؟
حوّاج: انتخابات تنها در مجموعه علمایی انجام می‌شود که در این مجلس عضو هستند و تعدادی بالغ بر هزار نفر هستند.
رئیس این مجلس هر چهار سال انتخاب می‌شود که در دوره قبل شیخ عیسی احمد قاسم و جانشین وی سید عبدالله الغریفی بود، ولی در دوره جدید این دو بزرگوار خود را برای انتخابات نامزد نکردند تا فرصتی را برای علمای جوان‌تر برای ورود به عرصه ایجاد کنند و اکنون ریاست مجلس با جناب سید مجید مشعل است که مدتی را نیز در شهر قم ساکن بوده‌اند.
* آیا این مجلس از جانب دولت به رسمیت شناخته شده است؟
حوّاج: خیر، زمانی که موجودیت این مجلس اعلام شد، هجمه وسیعی از سوی جراید، روزنامه‌ها و تریبون‌های رسمی و دولتی شروع شد؛ البته مجلس علمایی علاوه بر امور فوق الذکر، فعالیت‌های برون مرزی را نیز در شرح وظایف خود گنجانده است.
مثلاً در ماه مبارک رمضان برای دانشجویان بحرینی شهر پونای هندوستان که در حدود۵۰۰ الی ۶۰۰ نفر هستند، عالمی را برای تبلیغ می‌فرستند، برای شهر لندن نیز برنامه مشابهی در ماه مبارک رمضان انجام می‌شود.
* آیا تفکر اخباری هم اینک در بحرین دیده می‌شود؟
دقاق: هست، ولی خیلی ضعیف شده است.
* یعنی حوزه‌های آنجا را الان تفکرات اخباری اداره می‌کنند؟
دقاق: نه، فقط یکی دو تا، آن هم خیلی ضعیف، ولی اکثریت حوزه‌ها اصولی هستند؛ حرف اصولی و اخباری سال‌های قبل، خیلی شدید بود و پیرامون آن حرف‌های زیادی بود.
الان کم شده است و فقط چند منطقه هنوز این فکر را دارد، یعنی بقیه مناطق دنبال اینها نیستند؛ حتی کسانی که مثلاً از شیخ یوسف یا شیخ حسین تقلید می‌کنند، به مقام معظم رهبری و آیت الله سیستانی احترام می‌گذارند.
* در خصوص طرح تغییر ترکیب مذهبی بحرین به نفع غیر شیعیان توضیحاتی بفرمایید.
حوّاج: اکثر جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند، این در حالی است که حکومت در اختیار اهل سنت است؛ در انتخابات اخیر مجلس نتیجه به نفع شیعیان بود و شیعیان اکثریت آرای مجلس را کسب کردند.
دولت سیاسی را دردادن شناسنامه به خارجی‌ها به منظور تغییر ترکیب مذهبی شروع کرده است، البته مردم به این مسئله کاملاً واقف هستند و علما در این خصوص روشنگری هایی را انجام داده‌اند و مردم و تشکل‌های سیاسی بدون واهمه در همه جا در خصوص این سیاست صحبت می‌کنند.
این سیاست از روی انسان دوستی نیست، بلکه یک فصل سیاسی است؛ بحرین کشور کوچکی است و ظرفیت‌های محدودی دارد؛ به جز تجارت‌های دریایی، ماهی و نفت، منابع قابل توجه دیگری ندارد و هیچ دلیلی برای پذیرش مهاجران به این شکل وجود ندارد.
افراد و شخصیت‌های متنفذی در این بازی سیاسی نقش دارند که از بزرگان مملکت نیز بزرگ‌تر هستند. اما بحرین از قدیم به منشأ بیداری و حرکت و قیام بر علیه ظلم مشهور بوده است و حتی برای کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز بیدار کننده و محرک بوده است.
دقاق: متأسفانه دولت ما نمی‌خواهد اصلاح کند؛ مثلاً مشخص نیست الان چقدر از نفت درآمد داریم و بودجه نفت چقدر است؟ هیچ کس نمی‌داند و تمام ثروت در اختیار پادشاه و نخست وزیر است.
اگر ما یک پارلمان درستی داشته باشیم، می‌توانیم از نخست وزیر و پادشاه سؤال کنیم؛ آنها از این سؤالات می‌ترسند، لذا نمی‌خواهند اصلاح حقیقی شود؛ می‌خواهند اصلاح شکنی شود تا در اطلاعات و کانال‌های ماهواره‌ای پخش کنند که بحرین به جایی رسیده و اصلاح شده است.
لذا استاد حسن المشمیع و شیخ محمد حبیب المقداد همیشه مطالبه می‌کردند و می‌گویند چرا مثلاً شما به همان بحرینی‌های قدیمی که از ایران آمدند و در بحرین متولد شدند پاسبورت نمی‌دهید، ولی به اهل تسنن که از کشورهای دیگر آمده‌اند، به سرعت پاسبورت می‌دهید؟ چرا به اهل تسنن کار می‌دهید، ولی به شیعیان نه؟ اینها همیشه سخنرانی می‌کردند، لذا دولت بحرین اذیت شد و برنامه‌ای طراحی کرد که گروهی در الحجیره سوریه آموزش نظامی ببینند.
این گروه در روز ملی بحرین می‌خواستند بمب گذاری کنند. بعد دولت این گروه را منتسب به شیخ محمد حبیب المقداد و استاد حسن المشیمع دانسته و آنها را دستگیر کردند و دادگاه تشکیل دادند.
البته مردم بحرین می‌دانند که آنها مظلوم هستند و دنبال این کارها نیستند، فقط سخنرانی کردند و خواستند کمی دولت کمک کند و اوضاع بهتر شود، لذا اوضاع هم درست نمی‌شود، مگر اینکه اصلاحات حقیقی صورت بگیرد.
* آیا از جانب شیعیان در برابر این سیاست اعتراضاتی صورت پذیرفته است؟
حوّاج: بله، مطمئناً. آخرین تظاهراتی که در این خصوص انجام شد، با شعار «مهاجر پذیری سیاسی هرگز» با حضور جمعیت فوق العاده عظیم، اعم از متدینین و غیر متدینین صورت پذیرفت و من نیز در این تظاهرات حضور داشتم و همگی از اصل، این سیاست را رد کردند، زیرا این سیاست مسیر اجتماعی بحرین را تغییر می‌دهد.
جامعه اهل سنت و جامعه اهل تشیع صدها سال است که در کنار هم با دوستی و همکاری زندگی کرده‌اند و روابط اجتماعی متعارفی بین مردم حکم فرماست و این ملت به آرامش و سکون مشهور هستند، ولی وقتی از کولی نشین‌ها، صحرانشین‌ها و مناطقی چون جنوب یمن جمعیتی را به این کشور می‌آورند، آداب و رسوم عجیب و نامتعارف آنها، آثار نامطلوبی را بر روی اجتماع منعکس می‌کند.
تا در این دوره، جامعه بحرین شاهد چنین جرایم، تجاوزات و جنایاتی که در این چند سال رخ می‌دهد، نبوده است و این امر باعث شده که همگی به اتفاق، این مهاجر پذیری سیاسی را رد کنند و این موضوع تنها به شیعیان که متضرر اصلی هستند، خلاصه نمی‌شود و اهل سنت را نیز شامل می‌شود و همگی به این نتیجه رسیده‌اند که کیفیت و کمیت خدمات اجتماعی مانند گذشته نیست.
* لطفاً در خصوص نقش علامه شیخ الجمری در مسائل سیاسی چند دهه اخیر توضیحاتی بفرمایید؟
دقاق: پس از حمله صدام به کویت، تقریباً در سال ۱۹۹۲، در کویت پارلمانی تشکیل شد و همین امر در بحرین نیز باعث حرکتی شد.
در همان سال، نخبگان بحرین نامهای را به امیر بحرین نوشتند و خواستار تشکیل پارلمانی شدند و گفتند به قانون اساسی سال ۱۹۷۳ عمل شود، اما دولت توجهی نکرد.
دو سال گذشت و در سال ۱۹۹۴، یک نامه مردمی نوشته شد، تمام مردم آمدند و چندین هزار نفر امضا کردند و این عریضه را خدمت امیر سابق بحرین، شیخ عیسی بن سلمان فرستادند، ولی او اصلاًقبول نکرد و سپس اوضاع ناجور شد.
علامه شیخ عبدالامیر الجمری، یکی از طرفداران این دو نامه بود و عضو همان هیأت عریضه‌ای بود که خدمت امیر رفتند.
با اصرار علامه شیخ عبدالامیر الجمری تظاهرات مردمی شکل گرفت و دولت این تظاهرات را به گلوله بست و حدود ۳۸ نفر شهید شدند و شیخ را هم زندانی کردند و حدود یک سال و خورده‌ای در زندان بود، بعد به او گفتند شما برو بیرون تا مردم آسوده شوند و ما اوضاع را درست می‌کنیم.
اما هیچ اتفاقی نیفتاد و شیخ الجمری دوباره سخنرانی کردند و دوباره حدود ۴ – ۵ سال به زندان افتادند و دوباره آزاد شدند و به او گفتند پادشاه جدید بحرین، شیخ حمد بن عیسی، اصلاحاتی دارد و پارلمانی تشکیل خواهد داد؛ البته این پارلمان همان پارلمانی نبود که ما درخواست کرده بودیم.
بعد هم ایشان مریض شدند و به آلمان رفتند و وقتی به بحرین برگشتند دچار کم حواسی شده بودند و هیچ کس را حتی اعضای خانواده‌شان را نمی‌شناختند. سه سال به همین شکل ماندند و بعد مرحوم شدند.
تشییع بزرگی داشتند؛ بزرگ‌ترین تشییع در بحرین برای علامه شیخ عبدالامیر جمری صورت گرفت. هنوز هم در بحرین عکس‌هایی از او می‌زنند.
* خطراتی که هم اکنون جامعه شیعیان بحرین را دست خوش تهدید قرار داده است، چیست؟
حوّاج: اکنون مشکلاتی وجود دارد که تمامی ملت‌های مسلمان را هدف قرار داده است و ملت بحرین جزء یکی از این ملت‌هاست و آن هم مشکل تهاجم فرهنگی و جدا کردن مردم از اسلام و دین، به عنوان بزرگ‌ترین چالش پیش روی ملت است.
فعالیت‌های گسترده‌ای در حال انجام است تا جوانان را از دین دور کنند و در این راه از وسیله‌های مختلفی، چون شبکه‌های ماهواره‌ای و اختصاص هزینه‌های هنگفت استفاده می‌شود.
البته این مسئله تنها شامل بحرین نمی‌شود و متأسفانه در ایران، مصر و سایر کشورها نیز شاهد هستیم، ولی این خطری است که عامه مردم را تهدید می‌کند.
همچنین خطری نیز نخبگان و فرهیختگان جامعه را هدف قرار داده و آن، شبهه افکنی‌هایی است که از طریق کتب اندیشمندان القا می‌شود.
* با توجه به تحولات سیاسی اخیر، آیا شیعیان فعالیت‌های مستمر فرهنگی خویش را همانند قبل ادامه می‌دهند و بحرین در این زمینه، به بازسازی هویت شیعی خویش مبادرت نموده است؟
حوّاج: این تحولات و جنگ‌های فرقه‌ای مطرح شده پس از تحولات سیاسی ذکر شده، زاییده دست رسانه‌ها و به منظور تفرقه افکنی در بدنه جامعه اسلامی است.
تأثیرات در بعد فرهنگی مطمئناً وجود داشته است، البته غالب جامعه اهل تسنن ارتباط تنگاتنگ و محکمی با جامعه شیعه دارند.
شخصیت‌ها، نشریات و شبکه‌های ماهواره‌ای نیز وجود دارند که این شبهه را تغذیه می‌کنند تا مسیر فعالیت‌های فرهنگی و پویایی آن را به انحراف بکشانند و این فعالیت‌ها را به مسائل و مباحث غیر فرهنگی، مانند ریاست مرتبط سازند.
دولت بحرین نیز مانند برخی دیگر از دولت‌ها، ممکن است از این مسائل متأثر شود، ولی عامه مردم از شیعه و سنی، بیدارتر از آنی هستند که تحت تأثیر این شبهه افکنی‌ها قرار بگیرند.
* آیا در بحرین اساتید شیعی در دانشگاه فعالیت دارند؟ اگر جواب مثبت است آیا تشکلی در نظم و نسق و ایجاد اتحاد آنها وجود دارد؟
حوّاج: اساتید شیعی زیادی در دانشگاه‌های بحرین وجود دارد. جمعیت‌های اساتیدی وجود دارد، ولی به شیعیان مختص نمی‌شود و اهل تسنن نیز در این جمعیت‌ها مشارکت ندارند.
* اگر صحبت حاصی دارید که در سؤالات مندرج نبوده است، در خدمتتان هستیم؟
حوّاج: بنده دوست دارم به عنوان مسئول تشکل التوعیه اسلامیه، شرح مختصری از برنامه‌های این جمعیت را برای خوانندگان محترمتان ارائه کنم.
تشکل التوعیه الاسلامیه (بیداری اسلامی) در سال ۱۹۷۲ میلادی تأسیس شد و پس از ۱۲ سال، فعالیت‌های این تشکل به دلیل مسائل قانونی و دولتی، در سال ۱۹۸۴ میلادی متوقف شد.
در سال ۲۰۰۱ پس از سال‌ها وقفه، فعالیت‌های ین تشکل از سر گرفته شد. این تشکل تنها تشکل شیعیان بحرین بود و مؤسسان آن شیخ الجمری و شیخ عیسی احمد قاسم و سید عبدالله الغریفی که جزء بزرگ‌ترین علمای بحرین بودند، هستند و ما آنها را به عنوان اعضای این تشکل نمی‌دانیم، بلکه آنها را مراجع دینی خویش می‌انگاریم.
برنامه‌های این تشکل به یک موضوع خاص خلاصه نمی‌شود و تنوع بسیار بالایی دارد و برای طبقات سنی مختلف، بانوان و آقایان، مسلمانان و غیر مسلمانان، در حال انجام است. این تشکل بخش‌های مختلفی دارد، یکی از بخش‌های آن، مرکز معرفت اسلامی است.
رسالت این مرکز شناساندن اسلام به غیر مسلمانان است که با عنایت خداوند تعداد زیادی از غیر مسلمانان به واسطه فعالیت‌های این مرکز، به دین مبین اسلام مشرف شدند.
این مرکز برنامه‌های دهة اول محرم را به زبان انگلیسی برگزار می‌کند و در ایام میلاد ائمه اطهار (ع) و نیز در شب‌های شنبه هر هفته، برنامه‌هایی را ترتیب می‌دهند.
علاوه بر این، برنامه‌های مستمر و دائمی آموزشی نیز وجود دارد؛ زمانی که فردی مسلمان می‌شود به این صورت نیست که رها شود، بلکه دوره‌هایی را در طول سال برای این گونه افراد ترتیب داده می‌شود که از موفق‌ترین برنامه‌های ما در این تشکل بوده است.
حوزه فعالیت این تشکل ابعاد فرهنگی، اجتماعی و خیریه‌ای است و فعالیت‌های سیاسی در حبطه کار تشکل قرار نمی‌گیرد.
در بعد فرهنگی، همایش‌ها و کنگره‌هایی برگزار می‌شود به عنوان مثال، اخیراً همایشی با عنوان «منتدی الوحده» و با موضوع «وحدت» برگزار شد و میزبان دانشمندان و متفکرانی چون: آیت الله تسخیری، آیت الله مصباح یزدی،حجت الاسلام و المسلمین محسن اراکی و حجت الاسلام و المسلمین نجم الدین طبسی و نیز دانشمندانی از مصر چون شیخ دمرداش العقالی که به مذهب تشیع مشرف شدند و سایرین بوده‌ایم.
همچنین در نشریة این تشکل، مسابقات فرهنگی نیز در دهه‌های محرم برگزار می‌کنیم؛ مرکز آموزشی نیز در تشکل التوعیه وجود دارد که برای عامه مردم برنامه‌هایی را برگزار می‌نماید، مانند برگزاری جلساتی با حضور بزرگانی که در بالا اسامی آنها ذکر شد.
برنامه‌های اختصاصی نیز وجود دارد که در مدت ۴ سال دروس حوزوی یا دانشگاهی آموزش داده می‌شود و مدارکی نیز به دانش پژوهان اعطا می‌شود که این دروس از دو موضع نشأت می‌گیرد: موضوع اول، تفکر اسلامی و موضوع دوم، بحث خطابه است و منظور ما از خطابه سخنرانی‌های حسینی نیست، بلکه منظور آموزش فنّ خطابه است.
اکنون تعداد زیادی از بانوان و آقایان از این مرکز فارغ التحصیل شدند و در بطن جامعه مشغول خدمت رسانی فرهنگی هستند و تأثیرات قابل توجهی را در جامعه گذاشته‌اند. برای جوانان نیز اردوهای صحرایی به مدت یک هفته برگزار می‌شود و برنامه‌های فرهنگی برای ۴۰۰ جوان باحضور علما و دانشمندان انجام می‌شود.
در مورد بانوان جوان نیز برای ۶۰۰ نفر دورة یک روزه برگزار می‌شود؛ همچنین همایش‌هایی به طور خاص برای بانوان برگزار می‌شود، مانند همایشی که در آینده‌ای نزدیک برگزار می‌شود و در روزنامه‌ها انعکاس داشته است و شخصیت‌هایی از بانوان کویت و... دعوت شده‌اند.
روزنامه دیواری، از دیگر فعالیت‌های تشکل است، این روزنامه‌دیواری «مسجدیه» نام گرفته است و با موضوع مسجد و مسائل مرتبط با آن، به چاپ می‌رسد و در اختیار مساجد قرار می‌گیرد.
همچنین به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) مجلة «التوعیه الأسری» با موضوع «خانواده» به چاپ رسیده است و هدف آن فرهنگ سازی برای خانواده است.
* آیا تشکل دارای ساختمان متمرکزی است؟
حوّاج: تا قبل از تعطیلی ساختمانی در اختیار تشکل بود، ولی پس از تعطیلی و ویران شدن ساختمان خیر، اما از ۲ ماه پیش شروع به ساخت مکان جدیدی برای تشکل نموده‌ایم.
* از سوی دولت جلوگیری خاصی در خصوص اردوهای صحرایی که برگزار می‌کنید، وجود ندارد؟
حوّاج: تشکل ما رسمی است و زیر نظر وزارت امور اجتماعی فعالیت‌های رسمی داریم.
* آیا اردوهای فوق الذکر بازتابی در رسانه‌ها داشته است؟
حوّاج: ما برنامه‌های چند گانة مختلفی داریم،مثلاً برنامه‌های چند گانة عاشورا که شامل ۲۰ الی ۳۰ زیر برنامه است و قبل از محرم شروع می‌شود و تا پایان ماه صفر ادامه دارد.
شعار امسال تشکل، «اسلام باعث وحدت ما» بود که باعث تمجید روزنامه‌ها از ما شد و ما با این کار، می‌خواستیم در برابر کسانی که می‌خواهند باعث تفرقه شیعه و سنی شوند بایستیم و با این عنوان که «امام حسین (ع)، رمز تسامح دینی» در شب هشتم محرم در بین حسینیه‌های منامه دست به یک اقدام نمادین زدیم.
من به عنوان نماینده شیعیان، یک نفر به عنوان نمایندة اهل تسنن و یک نفر به عنوان نماینده مسیحیان و یک نفر هم به عنوان نماینده بُهرها، مراسمی را برای امام حسین(ع) ترتیب دادیم و این برنامه درشبکه الجزیره و شبکه‌های تلویزیونی بحرین انعکاس داشت.
* در روز عاشورا برنامه‌ها و دسته‌های عزاداری منحصر به حسینیه‌ها هستند و یا به خیابان‌ها هم کشیده می‌شوند؟
حوّاج: از قدم الایام و از زمانی که چشم گشودیم، عزاداری های مفصل و بزرگی را در خیابان شاهد بودیم و هر خارجی که بحرین را در این ایام می‌بیند، از این عزاداری‌ها و شکوه برنامه‌ها بهت‌زده و متعجب می‌شود و از آن جمله مداح معروف، آقای آهنگران بودند که برای اجرای برنامه در مراسم و برنامه‌های فارسی بعضی حسینیه‌های بحرین آمده بودند.
مرجع : اخبار شیعیان
