کد مطلب : ۱۱۶۳۵
مرشدان پرده‌خوان ایران -۱۱
درباره شکرالله کریمی کمره
پرده خوان، مداح
سال تولد: ۱۳۱۷
محل تولد: اراک
شروع پرده‌خوانی:۶ سالگی
استادان: مادرش، روح‌الله کریمی (برادر)، حاج رحیم اصفهانی
نقاش پرده: محمد فراهانی
سن پرده: ۶۰سال
شیوه اجرای نمایش
شیوه مرشد کریمی ترکیبی است از حرکات مداحان و پرده‌خوانان. مداحان، مدح‌های خود را نشسته بر منبر می‌خوانند و پرده‌خوانان در برابر پرده می‌ایستند و لحظات بسیار کوتاهی در وضعیت نشسته قرار می‌گیرند. مرشد کریمی در پرده‌خوانی با تلفیق شیوه‌های متفاوت مداحان و پرده‌خوانان پرده‌خوانی تلفیقی زیبایی را ارائه می‌دهد که بیشتر متکی به حرکات دست و سر و گردن در حالت ایستاده است.
وی با یاری اقتدار و قدرت آوازی که ویژگی مداحان است ریزه‌کاری‌های فراوان حرکات بدنی را به حرکات درشت، با استحکام و محدود مبدل کرده است. بینندگان هنگام اجرای وی باید در انتظار بمانند تا وی حرکتی تازه را در پیوند با مضمون مجالس انجام دهد. در مقایسه با پرده‌خوانانی که از حرکات فراوان و ریزه‌کاری‌های متعدد برخوردارند باید اذعان کرد که شیوه مرشد کریمی گرایش خاصی از پرده‌خوانی با حرکات استیلیزه را معرفی می‌کند.
شیوه اجرای آواز
مرشد کریمی از کودکی پرده‌خوانی و مداحی را نزد مادر و برادرش آموخته است. پرده‌خوانی او ترکیبی از آوازهای مداحی و روایت‌گری پرده‌خوانی است. دانش کافی، حافظه قوی و تسلط به الحان مذهبی به وی این توانایی را بخشیده که کل مجالس را از زبان منظوم با وجه غالب آواز نقل کند. در آوازهای مجلس حراز قصادی آصف می‌خواند که از قصیده‌سرایان مذهبی معاصر است و ویژگی شیوه وی در اجرای مرشد کریمی نمایان است. فضای کلی در این پرده‌خوانی به دستگاه همایون نزدیک است اما نغمه حاصله به لحاظ فواصل پیش‌دانگ، گردش نغمات و همین‌طور ملودی مدل‌ها و تأکیدات، کاملاً از حوزه موسیقی دستگاهی خارج است. این فضا تقریباً تا پایان پرده‌خوانی با نغمه مشترک ادامه می‌یابد و حتی در کلام گفتارگونه پرده‌خوان، اصوات موسیقی نقشی پررنگ داشته و فضای موسیقایی از بین نمی‌رود.
پرده‌خوان در ادای اشعار و متن پرده‌خوانی سرعت ثابتی را دنبال نمی‌کند و ما شاهد تغییر تمپویی هستیم که براساس مفهوم داستان گاهی تند و گاهی آهسته می‌شود.
اما تغییر دیگری نیز در طول پرده‌خوانی صورت می‌گیرد و آن تغییر فرکانس تونالیته است که به مرور، در حدود یک پرده زیرتر می‌شود و دوباره به حالت بم باز می‌گردد. این تغییر فرکانس در آخرین دقایق پرده‌خوانی در قسمت در جوابش گفت میرجیش سلطان‌عرب – در حدود یک دانگ به جهت اصوات بم حرکت می‌کند و این تغییر ناگهانی باعث نوعی گسستگی در روند پرده‌خوانی شده و برای مدتی کوتاه انطباق فواصل دگرگون شده با پرده‌خوانی به لحاظ فواصل از بین می‌رود. در ادامه پرده‌خوان متأثر از فواصلی که در طول پرده می‌خوانده است صدای خود را به مرور زیرتر کرده و تقریبا فواصل گذشته را بازمی‌یابد.
ترتیب بخش‌های پرده‌خوانی و شرایط اجرا
در قدیم پرده‌خوانان مطابق با سنت بخش‌های شناخته شده پرده‌خوانی را متشکل از نصب پرده، گفتارهای مقدماتی، دعا، گشودن مجالس و صورت‌های پرده (باز کردن رویه‌پرده) پندیات، داستان‌های فرعی، داستان اصلی، گریز و ... به اجرا درمی‌آوردند. پروسه اجرا متناسب با وقت مردم، شرایط موجود و شیوه پرده‌خوانان ممکن بود از یک ساعت تا چند ساعت متغیر باشد اما بخش‌های مختلف به طور عمده اجرا می‌شدند. در عصر حاضر پرده‌خوانان به دلایل متعدد مانند از دست رفتن جایگاه‌های اجرا و موقعیت اجتماعی، مشغله مردم و ... بخش‌های کمی را اجرا می‌کنند. در اجرای مرشد کریمی از میان تمام بخش‌ها صرفاً ذکر بسم‌الله، پندیات و بخشی از مجلس حر و دعای آخر به اجرا درمی‌آید.
در تأویل و دریافت چرایی چیدمان بخش‌های پرده‌خوانی می‌توان به این موارد اشاره کرد؛
- نیاز به مقدمه و آغاز، تعلیق و گسترش، اوج و فرود برای اثبات نظم ساختاری پرده‌خوانی و انطباق آن با قواعد پروسه تکوین یک اثر کامل
- انطباق با متعلقات دور کامل محتوایی در یک آیین نمایشی
- ایجاد فضاهای مختلف در جهت به عینیت درآوردن اسماء و صفات کلیدی در حوزه زبان و فرهنگ جامعه
- ابداع فرآیند نمایشی پویا و در عین حال باورپذیر با محتوای مشخص که طی تاریخ پیوسته در ژرفنای اعتقادات مردم بوده است.
- حل و فصل صفات کلیدی زمانی، مکانی و زبانی برای اجرای یک نمایش آیینی و پیش‌بینی تغییرات لازم و ارگانیک آن در طول زمان
- خوشه‌چینی از دستاوردهای ادبی، هنری و آیینی دیگر مانند منظومه‌های مذهبی، موسیقی و نقاشی سنتی و تعزیه در جهت اغنای خود
- انعطاف‌پذیری مناسب، مطابق با ویژگی‌های زبانی و جغرافیایی و فرهنگی اقوام ایرانی و ورود به ساحت اجتماعی آنان با کلیت مشابه.
صفوف سه‌گانه شبیه‌ها
در پرده‌خوانی و دیگر نمایش‌های مذهبی ایران داستان حر در ردیف مهم‌ترین روایت‌هاست، حر سپاه یزید را با وجود وعده و وعیدهای بسیار رها می‌کند و به سپاه امام حسین ملحق می‌شود، او در طبق شبیه‌هایی است که متحول می‌شوند اینها در کنار دو دسته دیگر یعنی اولیاء و اشقیاء دسته سوم شبیه‌ها یا شمایل‌ها را تشکیل می‌دهند، حر نمونه بارزی از تحول‌یافتگان داستان‌های مذهبی و حماسی است. به همین دلیل است که حر در یکی از غرفه‌های هشت‌گانه بهشت در سمت چپ و بالای پرده‌های درویشی کنار حضرت علی و مرغ سلم ایستاده است.
روایت
حر پهلوان و سردار جنگی پیش از آغاز کارزار به حقانیت لشکری که بدان وابسته است (لشکر یزید) شک می‌کند، شک عمیق، وی را به سمت معنویت حاکم بر سپاه امام حسین می‌کشاند، حر نسب و گذشته امام حسین را به یاد می‌آورد و دوباره با ایمان مضاعف، به سپاه ایشان ملحق شده تا شهادت پیش می‌رود.
* برگرفته از مجموعه سی دفتر: مرشدان پرده‌خوان ایران/ حمیدرضا اردلان/ نشر فرهنگستان هنر
سال تولد: ۱۳۱۷
محل تولد: اراک
شروع پرده‌خوانی:۶ سالگی
استادان: مادرش، روح‌الله کریمی (برادر)، حاج رحیم اصفهانی
نقاش پرده: محمد فراهانی
سن پرده: ۶۰سال
شیوه اجرای نمایش
شیوه مرشد کریمی ترکیبی است از حرکات مداحان و پرده‌خوانان. مداحان، مدح‌های خود را نشسته بر منبر می‌خوانند و پرده‌خوانان در برابر پرده می‌ایستند و لحظات بسیار کوتاهی در وضعیت نشسته قرار می‌گیرند. مرشد کریمی در پرده‌خوانی با تلفیق شیوه‌های متفاوت مداحان و پرده‌خوانان پرده‌خوانی تلفیقی زیبایی را ارائه می‌دهد که بیشتر متکی به حرکات دست و سر و گردن در حالت ایستاده است.
وی با یاری اقتدار و قدرت آوازی که ویژگی مداحان است ریزه‌کاری‌های فراوان حرکات بدنی را به حرکات درشت، با استحکام و محدود مبدل کرده است. بینندگان هنگام اجرای وی باید در انتظار بمانند تا وی حرکتی تازه را در پیوند با مضمون مجالس انجام دهد. در مقایسه با پرده‌خوانانی که از حرکات فراوان و ریزه‌کاری‌های متعدد برخوردارند باید اذعان کرد که شیوه مرشد کریمی گرایش خاصی از پرده‌خوانی با حرکات استیلیزه را معرفی می‌کند.
شیوه اجرای آواز
مرشد کریمی از کودکی پرده‌خوانی و مداحی را نزد مادر و برادرش آموخته است. پرده‌خوانی او ترکیبی از آوازهای مداحی و روایت‌گری پرده‌خوانی است. دانش کافی، حافظه قوی و تسلط به الحان مذهبی به وی این توانایی را بخشیده که کل مجالس را از زبان منظوم با وجه غالب آواز نقل کند. در آوازهای مجلس حراز قصادی آصف می‌خواند که از قصیده‌سرایان مذهبی معاصر است و ویژگی شیوه وی در اجرای مرشد کریمی نمایان است. فضای کلی در این پرده‌خوانی به دستگاه همایون نزدیک است اما نغمه حاصله به لحاظ فواصل پیش‌دانگ، گردش نغمات و همین‌طور ملودی مدل‌ها و تأکیدات، کاملاً از حوزه موسیقی دستگاهی خارج است. این فضا تقریباً تا پایان پرده‌خوانی با نغمه مشترک ادامه می‌یابد و حتی در کلام گفتارگونه پرده‌خوان، اصوات موسیقی نقشی پررنگ داشته و فضای موسیقایی از بین نمی‌رود.
پرده‌خوان در ادای اشعار و متن پرده‌خوانی سرعت ثابتی را دنبال نمی‌کند و ما شاهد تغییر تمپویی هستیم که براساس مفهوم داستان گاهی تند و گاهی آهسته می‌شود.
اما تغییر دیگری نیز در طول پرده‌خوانی صورت می‌گیرد و آن تغییر فرکانس تونالیته است که به مرور، در حدود یک پرده زیرتر می‌شود و دوباره به حالت بم باز می‌گردد. این تغییر فرکانس در آخرین دقایق پرده‌خوانی در قسمت در جوابش گفت میرجیش سلطان‌عرب – در حدود یک دانگ به جهت اصوات بم حرکت می‌کند و این تغییر ناگهانی باعث نوعی گسستگی در روند پرده‌خوانی شده و برای مدتی کوتاه انطباق فواصل دگرگون شده با پرده‌خوانی به لحاظ فواصل از بین می‌رود. در ادامه پرده‌خوان متأثر از فواصلی که در طول پرده می‌خوانده است صدای خود را به مرور زیرتر کرده و تقریبا فواصل گذشته را بازمی‌یابد.
ترتیب بخش‌های پرده‌خوانی و شرایط اجرا
در قدیم پرده‌خوانان مطابق با سنت بخش‌های شناخته شده پرده‌خوانی را متشکل از نصب پرده، گفتارهای مقدماتی، دعا، گشودن مجالس و صورت‌های پرده (باز کردن رویه‌پرده) پندیات، داستان‌های فرعی، داستان اصلی، گریز و ... به اجرا درمی‌آوردند. پروسه اجرا متناسب با وقت مردم، شرایط موجود و شیوه پرده‌خوانان ممکن بود از یک ساعت تا چند ساعت متغیر باشد اما بخش‌های مختلف به طور عمده اجرا می‌شدند. در عصر حاضر پرده‌خوانان به دلایل متعدد مانند از دست رفتن جایگاه‌های اجرا و موقعیت اجتماعی، مشغله مردم و ... بخش‌های کمی را اجرا می‌کنند. در اجرای مرشد کریمی از میان تمام بخش‌ها صرفاً ذکر بسم‌الله، پندیات و بخشی از مجلس حر و دعای آخر به اجرا درمی‌آید.
در تأویل و دریافت چرایی چیدمان بخش‌های پرده‌خوانی می‌توان به این موارد اشاره کرد؛
- نیاز به مقدمه و آغاز، تعلیق و گسترش، اوج و فرود برای اثبات نظم ساختاری پرده‌خوانی و انطباق آن با قواعد پروسه تکوین یک اثر کامل
- انطباق با متعلقات دور کامل محتوایی در یک آیین نمایشی
- ایجاد فضاهای مختلف در جهت به عینیت درآوردن اسماء و صفات کلیدی در حوزه زبان و فرهنگ جامعه
- ابداع فرآیند نمایشی پویا و در عین حال باورپذیر با محتوای مشخص که طی تاریخ پیوسته در ژرفنای اعتقادات مردم بوده است.
- حل و فصل صفات کلیدی زمانی، مکانی و زبانی برای اجرای یک نمایش آیینی و پیش‌بینی تغییرات لازم و ارگانیک آن در طول زمان
- خوشه‌چینی از دستاوردهای ادبی، هنری و آیینی دیگر مانند منظومه‌های مذهبی، موسیقی و نقاشی سنتی و تعزیه در جهت اغنای خود
- انعطاف‌پذیری مناسب، مطابق با ویژگی‌های زبانی و جغرافیایی و فرهنگی اقوام ایرانی و ورود به ساحت اجتماعی آنان با کلیت مشابه.
صفوف سه‌گانه شبیه‌ها
در پرده‌خوانی و دیگر نمایش‌های مذهبی ایران داستان حر در ردیف مهم‌ترین روایت‌هاست، حر سپاه یزید را با وجود وعده و وعیدهای بسیار رها می‌کند و به سپاه امام حسین ملحق می‌شود، او در طبق شبیه‌هایی است که متحول می‌شوند اینها در کنار دو دسته دیگر یعنی اولیاء و اشقیاء دسته سوم شبیه‌ها یا شمایل‌ها را تشکیل می‌دهند، حر نمونه بارزی از تحول‌یافتگان داستان‌های مذهبی و حماسی است. به همین دلیل است که حر در یکی از غرفه‌های هشت‌گانه بهشت در سمت چپ و بالای پرده‌های درویشی کنار حضرت علی و مرغ سلم ایستاده است.
روایت
حر پهلوان و سردار جنگی پیش از آغاز کارزار به حقانیت لشکری که بدان وابسته است (لشکر یزید) شک می‌کند، شک عمیق، وی را به سمت معنویت حاکم بر سپاه امام حسین می‌کشاند، حر نسب و گذشته امام حسین را به یاد می‌آورد و دوباره با ایمان مضاعف، به سپاه ایشان ملحق شده تا شهادت پیش می‌رود.
* برگرفته از مجموعه سی دفتر: مرشدان پرده‌خوان ایران/ حمیدرضا اردلان/ نشر فرهنگستان هنر
