گزارشی از ساخت ضریح علمدار عاشورا، حضرت ابوالفضل(ع)

ورودی سالن، برای کفش‎ها نایلون گذاشته‎اند. تا اینجا خیلی اتفاق خاصی نیفتاده اما وقتی وارد قسمت اصلی سالن می‎شوی، بی‎اختیار به این فکر می‎کنی که «وضو داری یا نه؟». روبه‎روی تو، ضریح تمام قد حضرت ابوالفضل(ع) است. آدم‎هایی هم که این سمت نرده‎ها به نظاره مانده‎اند، سعی می‎کنند مسئولان نمایشگاه و کارگاه بازسازی را راضی کنند که از این مرز عبور کنند، آن طرف نرده‎ها، نمایشگاهی از وسایل و قطعات بازسازی شده حرم‎های مختلف امامان برقرار است؛ سمت راست، پرچم قرمز بارگاه امام حسین(ع) به چشم می‎خورد و سمت چپش، پرچم حرم ابوالفضل العباس.
 
گوشه سالن تلویزیون بزرگی نوحه پخش می‎کند تا ذهن‎ها را ببرد بین الحرمین؛ طرف دیگر، یک میز جمع و جور هست با چند دختر جوان کنارش؛ کارشان هم پذیرایی از آنهایی است که نذر کرده‎اند برای بازسازی ضریح کمک کنند. توی سالن، یکی دو نفر به نماز ایستاده‎اند. یک عده هم با تلفن‎های همراه به سمت ضریح و «استادکار» ها نشانه رفته‎اند. امشب قرار است کنار این ضریح نمادین، برنامه «شب شوق حسینی» برگزار شود و تهرانی‎ها در یک حرکت نمادین، به استقبال کاروان امام حسین(ع) و علمدارش بروند. 


نذر داریم...
2 مرد 50ـ40 ساله وارد می شوند. اولین جایی که می‎روند، پشت میز دریافت کمک‎های نقدی است. زیر لب ذکری می‎خوانند و یکی یکی چک پول‎ها را روی میز می‎گذارند؛ «از اصفهان می‎آییم. گفتیم نذر حضرت را بیاوریم همین جا خدمت‎شان». کارشان که تمام می‎شود اصرار می‎کنند که اجازه بدهند ضریح را هم زیارت کنند. این روال معمول نیست اما انگار که قسمتشان باشد، بالاخره از مرز نرده‎ای رد می‎شوند. کمی بعد، هومان کوچولو هم ـ که لباس حضرت علی اصغر(ع) را پوشیده و بغل مادرش است ـ دست به دست تا کنار ضریح می‎رود. بچه خوبی است چون حسابی گریه می‎کند و باعث می‎شود پدر و مادرش هم بتوانند به این طرف بیایند. اینجا همه چیز پیدا می‎شود؛ از قطعه سنگ‎های حرم حضرت علی(ع) گرفته تا خشت کاشی کاری گنبد امام جواد(ع)؛ غیر از 2 طرح که کارهای تازه برای لوسترهای حرم‎ها هستند، همگی از نمونه‎های قدیمی‎اند و یادگاری از آن فضا و حال و هوا. 
 
«سودابه آقاجانیان» ـ از مجری‎های قدیمی تلویزیون ـ در شرایطی که عملا چراغ‎های سالن جز نورافکن‎های فیلم‎برداری خاموش شده، از سیر تا پیاز بازسازی ضریح در تهران را خطاب به دوربین می‎گوید. او البته به عنوان مسئول امور بانوان ستاد کربلا صحبت می‎کند؛ «همه چیز از 2 سال پیش، از سالروز تولد حضرت زهرا شروع شد، 5 هزار زن تهرانی در سالن جمع شده بودند. وقتی مسئولان برنامه اعلام کردند که ستاد بازسازی عتبات عالیات، برای بازسازی ضریح حضرت ابوالفضل(ع) برنامه دارد، همهمه و ولوله‎ای در سالن به وجود آمد و حرکتی خودجوش شکل گرفت. خانم‎ها دسته دسته خودشان را به سن برنامه می‎رساندند و پول و طلایی را که همراه داشتند، می‎گذاشتند و می‎رفتند. انعکاس این اتفاق، باعث شد موج خاصی در تمام کشور راه بیفتد و در نهایت، زنان تهرانی، هزینه مرمت ضریح را برعهده گرفتند». 

دهقانی می‎گوید: از این صحنه‎ها زیاد دیده‎ایم. آقا و خانمی آمدند و از من قیچی خواستند. تعجب کردم، برایشان بردم. اما دیدم زن دستش را جلو آورد تا مرد النگوهایش را ببرد و برای کار ضریح بدهد».
 
آن طرف، هنوز ضبط تمام نشده؛ «ستاد بازسازی با توجه به قدمت 43 ساله ضریح و استهلاک آن ـ که به مرور زمان اتفاق افتاده ـ با دولت عراق مذاکراتی کرد و قرار شد قطعات معیوب و فرسوده در ایران بازسازی شود و حالا کارگاه بازسازی در سالن امام خمینی فرهنگسرای بهمن زیر نظر اساتید ایرانی در کنار نمایشگاه نمونه قطعات بازسازی شده قبلی دایر است». 

این بار رفتیم کربلا!
چراغ‎ها روشن می‎شود و دوباره نوای چکش استاد کارها توی سالن می‎پیچد. این طرف نرده‎ها هم کم‎کم شلوغ‎تر می‎شود. هیأتی‎ها کم‎کم پیدایشان شده تا شب، «شب شوق حسینی» باشد. 

دهقانی می‎گوید: «الان داریم برای قسمت پایین ضریح ـ که قبلا ساده بوده ـ نقش «گل و بوته» و «چنگ اسلیمی» می‎سازیم. روش کارمان قلمزنی برجسته است. از نقره صددرصد خالص استفاده می‎کنیم و برای شکل گیری بهتر، ورق را روی قیر چکش کاری می‎کنیم». روی میز کارشان یک ورق شبیه نقش قالی وجود دارد اما استادکار اصفهانی می‎گوید: «این نقشه فقط برای شروع کار است. از یک جای کار به بعد، ذوق و سلیقه و هنر دست مهم می‎شود؛ البته همه کارهای ما شبیه طرح قدیمی است».
 
او و همکار جوان‎ترش ـ محمدجواد احمدی ـ از بچگی وارد این کار شده‎اند و تا حالا کلی ضریح ساخته‎اند. جواد 20 ساله می‎گوید از 9 سالگی وارد این کار شده و حالا آن قدر کاربلد است که استاد عباسپور به‎اش اعتماد کند. 

دهقانی هم می‎گوید تا حالا همراه استادش پای کار 150 ضریح بوده؛ طرح‎هایی که شاخص‎ترین‎شان ضریح جدید امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س)، حضرت زینب(س)، حضرت رقیه(س) و امام خمینی(ره) است. اما این یکی، یک اتفاق خاص است. 43 سال پیش ـ وقتی ضریح فعلی را می‎ساخته‎اند ـ استاد 62 ساله آنها فقط یک شاگرد 19 ساله پای همین کار بوده و حالا دارد با شاگردهایش آن را بازسازی می‎کند. دهقانی ادامه می‎دهد. «برای دقیق بودن اندازه‎ها، چهارچوب ضریح را در اندازه واقعی زده و فقط چند قطعه را برای الگو آورده‎ایم. هر قطعه برای هر نفر تقریبا یک هفته کار می‎برد. تمام که شد، روی چهارچوب تست می‎زنیم و آخر کار هم می‎بریم‎شان کربلا و آنجا روی ضریح اصلی نصبشان می‎کنیم».

گزارش از: محسن امین