کد مطلب : ۱۳۷۱۱
با موضوع «جايگاه شعر و موسيقی در عرصه مداحی»
دهمين نشست عاشورا پژوهی چهل منزل برگزار شد
فرهنگ - جلال بیطرفان: دهمین نشست از دوره دوم سلسله نشست‌های عاشوراپژوهی چهل منزل تا اربعین، با موضوع «جایگاه شعر و موسیقی در عرصه مداحی» و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی وافی مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه، مهدی امین فروغی موسیقی‌دان و كارشناس نغمات آیینی و محمدجواد شرافت شاعر آیینی كشور در سالن اجتماعات مركز انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین وافی در این نشست با بیان اینكه در جامعه ما مداحی و مرثیه سرایی از جایگاه و شأن ویژه‌ای برخوردار است، گفت: «فارغ از هر گونه شعار و شعارزدگی به طور خاص حدود دو ماه از زمان مناست‌های جامعه ما به چنین ظرفیتی اختصاص دارد.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران با اشاره به تعظیم شعائر حسینی در دو ماه محرم و صفر تاکید كرد: «یكی از اركان مجالسی كه در مناسبت‌های مختلف به منظور تعظیم شعائر حسینی برگزار می‌شود، مادحان و ذاكران اهل بیت(ع) هستند.»
مدیرمركز مطالعات راهبردی خیمه گفت: «مادحان و ذاكران اهل بیت(ع) با هنر و اجرای هنرمندانه خویش می‌توانند دل‌ها را به سمت و سوی پیام و فرهنگ حسینی سوق دهند كه بر همین اساس برخی از نشست‌های این مركز بر این مقوله متمرکز است.»
وی جریان مداحی را مقوله آسان‌نمای پیچیده معرفی كرد و افزود: «عرصه مداحی اهل بیت(ع) گرچه مفهوم و واژه‌ای سهل به نظر می‌آید اما كسانی كه به این مقوله وارد شده‌اند می‌دانند كه مداحی جریان بسیار مهم و قابل تامل و پیچیده‌ای است».
حجت‌الاسلام وافی با اشاره به ضرورت‌های ورود به مقوله مداحی تصریح كرد: «معمولا در بیشتر نشست‌ها و همایش‌هایی كه با موضوع مداحی برگزار می‌شود عمدتا به برخی از كلیات از جمله تذكرات كلی، آسیب‌شناسی مبهم و كلی ویا آداب كلی اكتفا می‌شود كه گرچه همه اینها لازم است اما هیچ زمان كارگشا نبوده‌اند.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران افزود: «یكی از آفت‌ها در ورود به مقوله مداحی این است كه ما تمام مشكلات و آسیب‌ها را به دوش این جبهه عظیم تبلیغی بگذاریم و حضور عناصر تاثیرگذار فرهنگی را در این عرصه از یاد ببریم و از آسیب‌هایی كه متوجه برنامه‌ریزان و متولیان به عنوان شكل‌دهندگان پازل بزرگ مقوله مداحی هستند، غفلت كنیم».
مدیر مركز مطالعات راهبری خیمه به ارائه راهكارهایی در این زمینه پرداخت و گفت: «باید در مقوله مداحی از پرداختن صرف به كلیات پرهیز كنیم و به جای آن تمام گزینه‌ها، معیارها و مولفه‌هایی كه در عرصه مداحی قابل بررسی است به طور جداگانه بپردازیم.»
در ادامه این نشست ریاست هیئت علمی دفتر مطالعات هنر آئینی(مها)، تاریخ، ادبیات و موسیقی را سه ركن اصلی در مرثیه‌خوانی دانست و اظهارداشت: «شاعر بر اساس رویدادهای تاریخی شعر می‌سراید و عده‌ای نیز در عرصه موسیقی این شعر را به آهنگ‌های مناسب آراسته و عرضه می‌كنند».
مهدی امین فروغی با انتقاد از توجه و تمرکز اکثر شعرا به ظلم‌ها و ستمگری‌ها در عرصه عاشورا گفت: «گرچه عاشورا یك طرف ظلم‌ها و ستمگری‌های اشقیا است اما در طرف دیگر كرامت‌ها، جوانمردی‌ها و بزرگمردی‌های اولیاالله نیز هست ؛ با این همه شاعران بیشتر ظلم‌ها و ستمگری‌ها را دستمایه اشعار خود قرار می‌دهند.»
این كارشناس نغمات آیینی با تشریح اینکه اعمال و رفتار اولیا وجدآور و اعمال و رفتار اشقیا غم‌انگیز است، گفت: «اهل موسیقی نیز وقتی می‌بینند بیشتر اشعار از ظلم‌ها سخن می‌گوید، آهنگ‌هایی مناسب با آن تنظیم می‌كنند كه یك نوحه به وجود می‌آید».
وی تاكید كرد: «باید در عرصه شعر به دو سوی قضیه عاشورا پرداخته شود.»
در ادامه حجت‌الاسلام وافی با اشاره به سخنان مهدی امین فروغی گفت: «كربلا یك تابلوی دوسویه است كه فعل حق و فعل مخلوق در آن مشاهده می‌شود و به استناد تاریخ در كلام حضرت زینب نیز این گونه آمده است.»
محمد جواد شرافت نیز در تکمیل این سخنان تصریح كرد: «شهید مطهری نیز در كتاب «حماسه حسینی» با عنوان برگ سیاه و برگ روشن حادثه كربلا به این مقوله پرداخته و آن را مورد آسیب‌شناسی قرار داده است.»
وی با بیان اینكه براساس تقسیم بندی كه برخی از بزرگان كرده‌اند حادثه كربلا چهار بعد حماسه، عرفان، آرمان و مصیبت دارد، ابراز داشت: «هر موقع یكی از این ابعاد را بیشتر از بقیه جلوه دهیم به نحوی حق خود را به حضرت سیدالشهدا به درستی ادا نكرده‌ایم.»
این شاعر آیینی با اشاره به اینكه متاسفانه بعد مصیبت پررنگ‌تر از بقیه ابعاد عاشورا شده است بیان داشت: «در این میان آثاری همچون مثنوی پرشور و ماندگار «عمان» نیز وجود دارد كه نگاه صرفا عرفانی به حادثه عاشورا دارد و به ابعاد دیگر قضیه نپرداخته است.»
وی افزود: «مرثیه بیشتر عواطف را تحت تاثیر قرار می‌دهد كه یكی از دلایل ماندگاری حادثه عاشورا نیز همین است.»
شرافت با بیان اینكه شعرا سه عنصر عاطفه، خیال و اندیشه را درون مایه شعر خود قرار می‌دهند، اظهارداشت: «مشكلی كه در رابطه با آثار عاشورایی وجود دارد فقدان اندیشه است و زمانی كه اندیشه نباشد آثار بیشتر در محورهای دیگر قرار می گیرد.»
این شاعر آیینی افزود: «در میان آثار فاخر در زمینه عاشورا می‌توان به مجموعه «گنجشك و جبرییل» اثر مرحوم سید حسن حسینی اشاره كرد كه به شكل جامع و شاعرانه‌ای به خوبی تمام ابعاد حادثه عاشورا پردخته است.»
امین فروغی در ادامه این نشست با بیان اینكه نوحه تصنیفی است كه مضمونی مذهبی دارد و برای مناسبت آیینی ساخته می‌شود گفت: «در گذشته و اكنون در عرصه موسیقی، "شاعر"، "آهنگ‌ساز" و "خواننده" یك تیم سه نفره تشكیل داده و با شناخت سلایق و دغدغه‌های یكدیگر به ارائه آثار می‌پردازند.»
وی افزود: «در عرصه مرثیه‌خوانی نیز باید تیم‌های سه نفره متشكل از شاعران، آهنگ‌سازان ومداحان به وجود آید تا آثار خروجی تاثیر‌گذاری بیشتری بر روی مخاطبان داشته باشد.»
در همین رابطه محمدجواد شرافت گفت: «به نظر بنده اگر هدف ما برگزاری خوب مجالس سیدالشهدا و رضایت الهی است، ضرورت دارد تا این كار هرچه زودتر صورت گیرد و این ارتباط بین شاعر، مداح و آهنگ‌ساز به وجود آید.»
وی تصریح کرد: «باید ضمن توجه مدیران فرهنگی به این امر مهم، بودجه‌های فرهنگی نیز اختصاص یابد و این سه دسته هنرمند را با هم آشتی دهد و نمود اصلی این ارتباط باید در هیئات مذهبی باشد.»
حجت‌الاسلام وافی در زمینه توجه بیشتر شعرا به یك بعد واقعه عاشورا گفت: «ما منابع و مواخذی كه بتوانیم شعرا را به آن سو سوق دهیم تا با استفاده از آن شعر پرمایه بسازند نداریم؛ لذا بعد اندیشه در زمینه شعرهای عاشورا كم‌رنگ‌تر است.»
وی با بیان اینكه بعد اندیشه باید از شام غریبان شروع شود، ابراز داشت: اگر بعد مرثیه و مصیبت پر رنگ‌تر می‌شود به دلیل عدم وجود منابعی است كه شاعر بتواند به آن مراجعه كند به همین دلیل تمام اشعار شاعر به عزاداری ختم می‌شود.
مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه با انتقاد شدید از عدم وجود آثار از هیئت و عزاداری مناسك آیینی در موزه‌های مردم شناسی تصریح كرد: «در موزه‌های مردم شناسی كه با هزینه‌ها هنگفت اداره می‌شود همه چیز به چشم می‌خورد الا نمادهای مذهبی و مناسك آیینی و به همین دلیل ضرورت موزه هیئات و مناسك آیینی احساس می‌شود.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران در ادامه كاركرد‌های هیئات را مورد توجه قرار داد و گفت: «ما باید كاركرد‌های اجتماعی هیئات و همچنین نوع دید خودمان را نسبت به هیئات توسعه دهیم كه لازمه آن توجه به هیئات مذهبی به اندازه موسسات فرهنگی كشور است.»
حجت‌الاسلام وافی تاكید كرد: «باید موسسه‌های غیر دولتی با حمایت‌های مالی به صورت تخصصی فعال شوند و در زمینه‌های مختلف مناسك آیینی كار كنند.»
در پایان این نشست حجت الاسلام وافی، مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران از سید محمدجواد شرافت شاعر آیینی كشور تقدیر به عمل آورد.
جلسات عاشوراپژوهی «چهل منزل تا اربعین»، به همت مركز مطالعات راهبردی خیمه هر پنج‌شنبه از ساعت ۱۷:۳۰ الی برگزار می‌شود و كلیه علاقه‌مندان به مباحث عاشوراپژوهی می‌توانند در این نشست‌ها شركت و برای كسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۷۷۵۱۴۲۳-۰۲۵۱ تماس حاصل كنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین وافی در این نشست با بیان اینكه در جامعه ما مداحی و مرثیه سرایی از جایگاه و شأن ویژه‌ای برخوردار است، گفت: «فارغ از هر گونه شعار و شعارزدگی به طور خاص حدود دو ماه از زمان مناست‌های جامعه ما به چنین ظرفیتی اختصاص دارد.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران با اشاره به تعظیم شعائر حسینی در دو ماه محرم و صفر تاکید كرد: «یكی از اركان مجالسی كه در مناسبت‌های مختلف به منظور تعظیم شعائر حسینی برگزار می‌شود، مادحان و ذاكران اهل بیت(ع) هستند.»
مدیرمركز مطالعات راهبردی خیمه گفت: «مادحان و ذاكران اهل بیت(ع) با هنر و اجرای هنرمندانه خویش می‌توانند دل‌ها را به سمت و سوی پیام و فرهنگ حسینی سوق دهند كه بر همین اساس برخی از نشست‌های این مركز بر این مقوله متمرکز است.»
وی جریان مداحی را مقوله آسان‌نمای پیچیده معرفی كرد و افزود: «عرصه مداحی اهل بیت(ع) گرچه مفهوم و واژه‌ای سهل به نظر می‌آید اما كسانی كه به این مقوله وارد شده‌اند می‌دانند كه مداحی جریان بسیار مهم و قابل تامل و پیچیده‌ای است».
حجت‌الاسلام وافی با اشاره به ضرورت‌های ورود به مقوله مداحی تصریح كرد: «معمولا در بیشتر نشست‌ها و همایش‌هایی كه با موضوع مداحی برگزار می‌شود عمدتا به برخی از كلیات از جمله تذكرات كلی، آسیب‌شناسی مبهم و كلی ویا آداب كلی اكتفا می‌شود كه گرچه همه اینها لازم است اما هیچ زمان كارگشا نبوده‌اند.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران افزود: «یكی از آفت‌ها در ورود به مقوله مداحی این است كه ما تمام مشكلات و آسیب‌ها را به دوش این جبهه عظیم تبلیغی بگذاریم و حضور عناصر تاثیرگذار فرهنگی را در این عرصه از یاد ببریم و از آسیب‌هایی كه متوجه برنامه‌ریزان و متولیان به عنوان شكل‌دهندگان پازل بزرگ مقوله مداحی هستند، غفلت كنیم».
مدیر مركز مطالعات راهبری خیمه به ارائه راهكارهایی در این زمینه پرداخت و گفت: «باید در مقوله مداحی از پرداختن صرف به كلیات پرهیز كنیم و به جای آن تمام گزینه‌ها، معیارها و مولفه‌هایی كه در عرصه مداحی قابل بررسی است به طور جداگانه بپردازیم.»
در ادامه این نشست ریاست هیئت علمی دفتر مطالعات هنر آئینی(مها)، تاریخ، ادبیات و موسیقی را سه ركن اصلی در مرثیه‌خوانی دانست و اظهارداشت: «شاعر بر اساس رویدادهای تاریخی شعر می‌سراید و عده‌ای نیز در عرصه موسیقی این شعر را به آهنگ‌های مناسب آراسته و عرضه می‌كنند».
مهدی امین فروغی با انتقاد از توجه و تمرکز اکثر شعرا به ظلم‌ها و ستمگری‌ها در عرصه عاشورا گفت: «گرچه عاشورا یك طرف ظلم‌ها و ستمگری‌های اشقیا است اما در طرف دیگر كرامت‌ها، جوانمردی‌ها و بزرگمردی‌های اولیاالله نیز هست ؛ با این همه شاعران بیشتر ظلم‌ها و ستمگری‌ها را دستمایه اشعار خود قرار می‌دهند.»
این كارشناس نغمات آیینی با تشریح اینکه اعمال و رفتار اولیا وجدآور و اعمال و رفتار اشقیا غم‌انگیز است، گفت: «اهل موسیقی نیز وقتی می‌بینند بیشتر اشعار از ظلم‌ها سخن می‌گوید، آهنگ‌هایی مناسب با آن تنظیم می‌كنند كه یك نوحه به وجود می‌آید».
وی تاكید كرد: «باید در عرصه شعر به دو سوی قضیه عاشورا پرداخته شود.»
در ادامه حجت‌الاسلام وافی با اشاره به سخنان مهدی امین فروغی گفت: «كربلا یك تابلوی دوسویه است كه فعل حق و فعل مخلوق در آن مشاهده می‌شود و به استناد تاریخ در كلام حضرت زینب نیز این گونه آمده است.»
محمد جواد شرافت نیز در تکمیل این سخنان تصریح كرد: «شهید مطهری نیز در كتاب «حماسه حسینی» با عنوان برگ سیاه و برگ روشن حادثه كربلا به این مقوله پرداخته و آن را مورد آسیب‌شناسی قرار داده است.»
وی با بیان اینكه براساس تقسیم بندی كه برخی از بزرگان كرده‌اند حادثه كربلا چهار بعد حماسه، عرفان، آرمان و مصیبت دارد، ابراز داشت: «هر موقع یكی از این ابعاد را بیشتر از بقیه جلوه دهیم به نحوی حق خود را به حضرت سیدالشهدا به درستی ادا نكرده‌ایم.»
این شاعر آیینی با اشاره به اینكه متاسفانه بعد مصیبت پررنگ‌تر از بقیه ابعاد عاشورا شده است بیان داشت: «در این میان آثاری همچون مثنوی پرشور و ماندگار «عمان» نیز وجود دارد كه نگاه صرفا عرفانی به حادثه عاشورا دارد و به ابعاد دیگر قضیه نپرداخته است.»
وی افزود: «مرثیه بیشتر عواطف را تحت تاثیر قرار می‌دهد كه یكی از دلایل ماندگاری حادثه عاشورا نیز همین است.»
شرافت با بیان اینكه شعرا سه عنصر عاطفه، خیال و اندیشه را درون مایه شعر خود قرار می‌دهند، اظهارداشت: «مشكلی كه در رابطه با آثار عاشورایی وجود دارد فقدان اندیشه است و زمانی كه اندیشه نباشد آثار بیشتر در محورهای دیگر قرار می گیرد.»
این شاعر آیینی افزود: «در میان آثار فاخر در زمینه عاشورا می‌توان به مجموعه «گنجشك و جبرییل» اثر مرحوم سید حسن حسینی اشاره كرد كه به شكل جامع و شاعرانه‌ای به خوبی تمام ابعاد حادثه عاشورا پردخته است.»
امین فروغی در ادامه این نشست با بیان اینكه نوحه تصنیفی است كه مضمونی مذهبی دارد و برای مناسبت آیینی ساخته می‌شود گفت: «در گذشته و اكنون در عرصه موسیقی، "شاعر"، "آهنگ‌ساز" و "خواننده" یك تیم سه نفره تشكیل داده و با شناخت سلایق و دغدغه‌های یكدیگر به ارائه آثار می‌پردازند.»
وی افزود: «در عرصه مرثیه‌خوانی نیز باید تیم‌های سه نفره متشكل از شاعران، آهنگ‌سازان ومداحان به وجود آید تا آثار خروجی تاثیر‌گذاری بیشتری بر روی مخاطبان داشته باشد.»
در همین رابطه محمدجواد شرافت گفت: «به نظر بنده اگر هدف ما برگزاری خوب مجالس سیدالشهدا و رضایت الهی است، ضرورت دارد تا این كار هرچه زودتر صورت گیرد و این ارتباط بین شاعر، مداح و آهنگ‌ساز به وجود آید.»
وی تصریح کرد: «باید ضمن توجه مدیران فرهنگی به این امر مهم، بودجه‌های فرهنگی نیز اختصاص یابد و این سه دسته هنرمند را با هم آشتی دهد و نمود اصلی این ارتباط باید در هیئات مذهبی باشد.»
حجت‌الاسلام وافی در زمینه توجه بیشتر شعرا به یك بعد واقعه عاشورا گفت: «ما منابع و مواخذی كه بتوانیم شعرا را به آن سو سوق دهیم تا با استفاده از آن شعر پرمایه بسازند نداریم؛ لذا بعد اندیشه در زمینه شعرهای عاشورا كم‌رنگ‌تر است.»
وی با بیان اینكه بعد اندیشه باید از شام غریبان شروع شود، ابراز داشت: اگر بعد مرثیه و مصیبت پر رنگ‌تر می‌شود به دلیل عدم وجود منابعی است كه شاعر بتواند به آن مراجعه كند به همین دلیل تمام اشعار شاعر به عزاداری ختم می‌شود.
مدیر مركز مطالعات راهبردی خیمه با انتقاد شدید از عدم وجود آثار از هیئت و عزاداری مناسك آیینی در موزه‌های مردم شناسی تصریح كرد: «در موزه‌های مردم شناسی كه با هزینه‌ها هنگفت اداره می‌شود همه چیز به چشم می‌خورد الا نمادهای مذهبی و مناسك آیینی و به همین دلیل ضرورت موزه هیئات و مناسك آیینی احساس می‌شود.»
دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران در ادامه كاركرد‌های هیئات را مورد توجه قرار داد و گفت: «ما باید كاركرد‌های اجتماعی هیئات و همچنین نوع دید خودمان را نسبت به هیئات توسعه دهیم كه لازمه آن توجه به هیئات مذهبی به اندازه موسسات فرهنگی كشور است.»
حجت‌الاسلام وافی تاكید كرد: «باید موسسه‌های غیر دولتی با حمایت‌های مالی به صورت تخصصی فعال شوند و در زمینه‌های مختلف مناسك آیینی كار كنند.»
در پایان این نشست حجت الاسلام وافی، مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران از سید محمدجواد شرافت شاعر آیینی كشور تقدیر به عمل آورد.
جلسات عاشوراپژوهی «چهل منزل تا اربعین»، به همت مركز مطالعات راهبردی خیمه هر پنج‌شنبه از ساعت ۱۷:۳۰ الی برگزار می‌شود و كلیه علاقه‌مندان به مباحث عاشوراپژوهی می‌توانند در این نشست‌ها شركت و برای كسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۷۷۵۱۴۲۳-۰۲۵۱ تماس حاصل كنند.
