کد مطلب : ۲۶۸۸۵
انتقاد میبدی به روایت و تحلیل تاریخی فیلم محمد رسول الله(ص)
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت: برای ساخت فیلم محمد رسول الله(ص) زحمت زیادی کشیده شده‌است و می‌توان به جرات گفت فیلم از لحاظ بصری داری جلو‌ه‌های ویژه تحسین برانگیزی است. ولی اگر بخواهیم فیلم را با محتوای تاریخی زندگی حضرت محمد(ص) بسنجیم نمی‌توانیم بین محمد به تصویر کشیده شده در قاب مجید مجیدی با محمد(ص) تاریخی تطابقی زیادی بیابیم.
وی در ادامه افزود: اولا دوران کودکی پیامبر برما روشن نیست. بخشی که در کتب تاریخی آمده‌است با فیلم مطابقت ندارد. معجزاتی که در برخی از کتب درباره معجزات پیامبر در کودکی آمده‌است قابل استناد نیستند. من فکر می‌کنم مجیدی و مشاور مذهبی فیلم بیشتر به استنباط‌های خود از پیامبر تکیه کرده‌اند تا واقعیت‌های تاریخی. و این موضوع بسیار قابل نقد است. اگر مجیدی بخواهند همین روند را در دو قسمت بعدی فیلم یعنی «از مبعث تا مدینه» و از «مدینه تا وفات» را ادامه بدهد و به تصویر بکشد نمی‌تواند با اقبال مواجه شود چرا که تصویری را نشان می‌دهند که با باورهای ما از پیامبر مطابقت ندارد و این ضعف بزرگی است. باید در ساخت دو قسمت بعدی تجدید نظر شود و بیشتر به روایات‌های تاریخی استناد کند. به نظر من فیلم بیشتر به گفته‌های و تخیلات شعرا نزدیک است.
روایت و کارشناس تاریخی فیلم
استاد دانشگاه مفید در خصوص استفاده مجیدی از مشاوره مذهبی «رسول جعفریان» در این فیلم، گفت: حجت‌الاسلام رسول جعفریان کتاب تاریخ خوانده‌اند. استاد و تحلیلگر تاریخ بودن با کسی که تاریخ خوانده‌است متفاوت است. صرف اینکه یک روایت در تاریخ آمده است نمی‌تواند سندیت داشته باشد روایات را باید با معیار قرآن وعقل بسنجیم. اگر سازگاری داشت آن زمان به آن استناد کنیم به عنوان نمونه اگر کسی بخواهد شعر حافظ را معنا کند و بگوید منظور شاعر در اینجا عشق آسمانی بوده است ادعای بزرگی را مطرح کرده است؛ این ادعا زمانی معنا پیدا می‌کند که شخص کاملا به شعر حافظ مسلط باشد.
وی در ادامه گفت: صرف اینکه بگویم در گوشه‌ای از «تاریخ طبری» و «ابن عرفان» چنین روایات‌های برای پیامبر نقل شده‌است کافی نیست. باید با آیات قرآن آیات روایات منطبق داده شوند. در «سوره الکهف» آمده است که از پیامبر توقعات آسمانی و غیبی داشتند که پیامبر چشمه جاری کند یا از آسمان برای آنها نعمتی بیاورد قرآن صراحتا می‌فرماید به پیامبر فقط وحی میشود و در همه کارها بشری بیش نیست.
«قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا: بگو من هم مثل شما بشرى هستم و[لى] به من وحى مىشود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد»(الکهف/۱۱۰).
ارائه تصویر زمینی از پیامبر؛ مطلوب انسان امروز
فاضل میبدی گفت: اگر ما تاریخ پیامبر را زمینی به تصویر بکشیم نه اسطوره‌ای و ماورایی برای بشر امروز قابل باورتر است. مسیحیان مسیح را اسطوره‌ای می‌دیدند و او را فرزند خدا می‌دانستند خدا می‌فرماید درباره پیامبر و دین‌تان اغراق نکنید. هرچه پیامبر الهی به تعبیر قرآن زمینی‌تر باشند مطلوب‌تر است. اگر ما تمام ابعاد زندگی پیامبر را ماورایی کنیم کاری که فیلم تا اندازه زیادی به پرداخته است پیامبر را از بشر بودن و زمینی بودن جدا کرده‌ایم.
وی افزود: پیامبر(ص) از بعثت تا مدینه و از مدینه تا وفات مانند یک رهبر آگاه برخورد می‌کردند: در جنگ مشورت می‌کردند، پیروز می‌شدند، شکست می‌خوردند. بنابراین اگر بخواهیم پیامبر را اسطوره‌ای جلوه بدهیم کاری که مجیدی در فیلم خود کرده است نه منطبق با تاریخ پیش رفته‌ایم و نه می‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که در جامعه تاثیر بگذارد.
استاد دانشگاه مفید افزود: مجیدی می‌گوید فیلم را برای نشان دادن چهره مثبت از اسلام تصویر کشانده‌است جهانی که اسلام را با داعش می‌شناسد. اما به نظر من نشان دادن این بعد از چهره پیامبر بیشتر در بخش‌های بعدی فیلم نمود پیدا می‌کند. در کودکی پیامبر به سختی می‌توان چنین ایده‌ای را اثبات کرد. این ادعا زمانی محقق میشود که محمد(ص) به پیامبری مبعوث شوند و حکومت تشکیل بدهند. در این شکی نیست که پیامبر(ص) صلح طلب بودند و با خشونت مخالف بودند اما ادعای مجیدی زمانی روشن میشود که تمام زندگی پیامبر را به تصویر بکشاند. زمانی که مکه توسط مسلمانان فتح شد. پیامبر فرمودند«امروز هیچ‌گونه سرزنش و توبیخى بر شما نخواهد بود، خداوند شما را مى‌بخشد و او ارحم الراحمین است» و به این ترتیب، همه را عفو کردند و فرمودند: همه آزادند، هر جا که مى خواهید بروید.
رحمت محمد رسول‌الله(ص)
فاضل میبدی اظهار کرد: پس محمد(ص) پیام‌آور خشونت نبود. زندگی ایشان پر است از تکه‌های تاریخی زیبای که می‌توان صلح طلبی پیامبر به خوبی به تصویر کشاند. رحمت بزرگواری پیامبر تا آنجا بود که بزرگ‌ترین دشمنان خود ابوسفیان را بعد فتح مکه بخشید.
وی در آخر گفت: پیامبر تنها مخالف کودک کشی نبودند. این رفتار از سوی بسیاری مورد نکوهش قرار می‌گرفت و بسیاری مخالف این رفتار زشت بودند. در فیلم هم به تصویر کشیده میشود که مادر کودک نمی‌خواهد فرزندش توسط پدر زنده به گور شود این یکی از شنیع‌ترین برخوردهای که انسان می‌تواند نسبت به انسان دیگری روا کند. پیامبر اسلام نیز به عنوان نمونه کامل انسانیت نمی‌توانست دربرابر چنین برخوردهای سکوت کند، اما ما روایاتی نداریم که پیامبر در کودکی با این رفتار مخالفتی کرده‌باشد.
وی در ادامه افزود: اولا دوران کودکی پیامبر برما روشن نیست. بخشی که در کتب تاریخی آمده‌است با فیلم مطابقت ندارد. معجزاتی که در برخی از کتب درباره معجزات پیامبر در کودکی آمده‌است قابل استناد نیستند. من فکر می‌کنم مجیدی و مشاور مذهبی فیلم بیشتر به استنباط‌های خود از پیامبر تکیه کرده‌اند تا واقعیت‌های تاریخی. و این موضوع بسیار قابل نقد است. اگر مجیدی بخواهند همین روند را در دو قسمت بعدی فیلم یعنی «از مبعث تا مدینه» و از «مدینه تا وفات» را ادامه بدهد و به تصویر بکشد نمی‌تواند با اقبال مواجه شود چرا که تصویری را نشان می‌دهند که با باورهای ما از پیامبر مطابقت ندارد و این ضعف بزرگی است. باید در ساخت دو قسمت بعدی تجدید نظر شود و بیشتر به روایات‌های تاریخی استناد کند. به نظر من فیلم بیشتر به گفته‌های و تخیلات شعرا نزدیک است.
روایت و کارشناس تاریخی فیلم
استاد دانشگاه مفید در خصوص استفاده مجیدی از مشاوره مذهبی «رسول جعفریان» در این فیلم، گفت: حجت‌الاسلام رسول جعفریان کتاب تاریخ خوانده‌اند. استاد و تحلیلگر تاریخ بودن با کسی که تاریخ خوانده‌است متفاوت است. صرف اینکه یک روایت در تاریخ آمده است نمی‌تواند سندیت داشته باشد روایات را باید با معیار قرآن وعقل بسنجیم. اگر سازگاری داشت آن زمان به آن استناد کنیم به عنوان نمونه اگر کسی بخواهد شعر حافظ را معنا کند و بگوید منظور شاعر در اینجا عشق آسمانی بوده است ادعای بزرگی را مطرح کرده است؛ این ادعا زمانی معنا پیدا می‌کند که شخص کاملا به شعر حافظ مسلط باشد.
وی در ادامه گفت: صرف اینکه بگویم در گوشه‌ای از «تاریخ طبری» و «ابن عرفان» چنین روایات‌های برای پیامبر نقل شده‌است کافی نیست. باید با آیات قرآن آیات روایات منطبق داده شوند. در «سوره الکهف» آمده است که از پیامبر توقعات آسمانی و غیبی داشتند که پیامبر چشمه جاری کند یا از آسمان برای آنها نعمتی بیاورد قرآن صراحتا می‌فرماید به پیامبر فقط وحی میشود و در همه کارها بشری بیش نیست.
«قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا: بگو من هم مثل شما بشرى هستم و[لى] به من وحى مىشود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد»(الکهف/۱۱۰).
ارائه تصویر زمینی از پیامبر؛ مطلوب انسان امروز
فاضل میبدی گفت: اگر ما تاریخ پیامبر را زمینی به تصویر بکشیم نه اسطوره‌ای و ماورایی برای بشر امروز قابل باورتر است. مسیحیان مسیح را اسطوره‌ای می‌دیدند و او را فرزند خدا می‌دانستند خدا می‌فرماید درباره پیامبر و دین‌تان اغراق نکنید. هرچه پیامبر الهی به تعبیر قرآن زمینی‌تر باشند مطلوب‌تر است. اگر ما تمام ابعاد زندگی پیامبر را ماورایی کنیم کاری که فیلم تا اندازه زیادی به پرداخته است پیامبر را از بشر بودن و زمینی بودن جدا کرده‌ایم.
وی افزود: پیامبر(ص) از بعثت تا مدینه و از مدینه تا وفات مانند یک رهبر آگاه برخورد می‌کردند: در جنگ مشورت می‌کردند، پیروز می‌شدند، شکست می‌خوردند. بنابراین اگر بخواهیم پیامبر را اسطوره‌ای جلوه بدهیم کاری که مجیدی در فیلم خود کرده است نه منطبق با تاریخ پیش رفته‌ایم و نه می‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که در جامعه تاثیر بگذارد.
استاد دانشگاه مفید افزود: مجیدی می‌گوید فیلم را برای نشان دادن چهره مثبت از اسلام تصویر کشانده‌است جهانی که اسلام را با داعش می‌شناسد. اما به نظر من نشان دادن این بعد از چهره پیامبر بیشتر در بخش‌های بعدی فیلم نمود پیدا می‌کند. در کودکی پیامبر به سختی می‌توان چنین ایده‌ای را اثبات کرد. این ادعا زمانی محقق میشود که محمد(ص) به پیامبری مبعوث شوند و حکومت تشکیل بدهند. در این شکی نیست که پیامبر(ص) صلح طلب بودند و با خشونت مخالف بودند اما ادعای مجیدی زمانی روشن میشود که تمام زندگی پیامبر را به تصویر بکشاند. زمانی که مکه توسط مسلمانان فتح شد. پیامبر فرمودند«امروز هیچ‌گونه سرزنش و توبیخى بر شما نخواهد بود، خداوند شما را مى‌بخشد و او ارحم الراحمین است» و به این ترتیب، همه را عفو کردند و فرمودند: همه آزادند، هر جا که مى خواهید بروید.
رحمت محمد رسول‌الله(ص)
فاضل میبدی اظهار کرد: پس محمد(ص) پیام‌آور خشونت نبود. زندگی ایشان پر است از تکه‌های تاریخی زیبای که می‌توان صلح طلبی پیامبر به خوبی به تصویر کشاند. رحمت بزرگواری پیامبر تا آنجا بود که بزرگ‌ترین دشمنان خود ابوسفیان را بعد فتح مکه بخشید.
وی در آخر گفت: پیامبر تنها مخالف کودک کشی نبودند. این رفتار از سوی بسیاری مورد نکوهش قرار می‌گرفت و بسیاری مخالف این رفتار زشت بودند. در فیلم هم به تصویر کشیده میشود که مادر کودک نمی‌خواهد فرزندش توسط پدر زنده به گور شود این یکی از شنیع‌ترین برخوردهای که انسان می‌تواند نسبت به انسان دیگری روا کند. پیامبر اسلام نیز به عنوان نمونه کامل انسانیت نمی‌توانست دربرابر چنین برخوردهای سکوت کند، اما ما روایاتی نداریم که پیامبر در کودکی با این رفتار مخالفتی کرده‌باشد.
مرجع : ایکنا
