کد مطلب : ۶۵۳۸
گفت‌وگو مسئول پروژه دانشنامه امام حسین(ع)
این کتاب به دنبال برطرف‌کردن آسیب‌های واقعه کربلاست
سید محمود طباطبایی‌نژاد، مسئول گروه سیره و تاریخ در موسسه فرهنگی دارالحدیث و همچنین مسئول پژوهش دانشنامه امام حسین(ع) در مصاحبه اختصاصی با خیمه درباره این دانشنامه به گفت‌وگو نشست.
ایده اولیه کار دانشنامه امام حسین(ع) از کجا نشئت گرفت؟ آیا ادامه کار کتاب «موسوعة الامام الحسین(ع)» است یا کار جداگانه‌ای است؟
طباطبایی‌نژاد: من ابتدا این نکته را تصحیح کنم که موسوعه واژه عربی همان دایرة‌المعارف و برگردان آن دانشنامه است؛ اما از آنجایی‌که حرکت و قیام امام حسین(ع) به عنوان یک تاریخ گذشته صرف نیست بلکه به عنوان یک حرکت زنده و تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی ما وهم بعد از انقلاب هم گرایش زیادی به ابعاد زندگی حضرت دیده شد به هر حال نیازمند کار تحقیقی جدید مشاهده می‌شود.
معمولا کارهای فردی با امکانات کم جوابگوی این نیاز عصر جدید و سؤالات و شبهات جدید نیستند ونیازمند تحقیقات جدید هست و دارالحدیث هم براساس رسالتی که دارد به این کار اقدام کرد.
ساختار کار دانشنامه امام حسین(ع) چگونه است؟
طباطبایی‌نژاد: کار علمی دانشنامه امام حسین(ع) در سه سطح انجام می‌شود؛ در سطح اول آنچه که اصل است در قالب دانشنامه امام حسین(ع) است که شامل ۷هزار صفحه در ۴۵۰۰ متن در چهارده جلد منتشر خواهد شد.
متن دانشنامه به زبان عربی است و در مقابل آن ترجمه فارسی دارد به اضافه صدها تحلیل که در قالب بیان و شرح حال آمده است.
دربخش بیان به ذکر مصادر و متد خودمان را پرداخته‌ایم؛ دربحث تاریخی دقت رجالی که به پایه فقه باشد صورت نمی‌گیرد اما در حدی که با مسلمات تاریخی و اعتقاداتی مان منافات نداشته باشد.
سطح دوم، متن عربی همین کتاب است که تحلیلیها هم به زبان عربی است و سطح سوم نیز کتاب مقتلی است که از دل دانشنامه بیرون می‌آید که به همراه دانشنامه در یک جلد منتشر می‌شود.
متن‌هایی که چه هنگام شهادت و چه قبل از کربلا بوده است از قبل از تولد تا روز عاشورا را شامل می‌شود؛ این کتاب تا حدی حجت را بر همه مرثیه سرایان تمام می‌کند و انشاءالله خیلی از آسیب‌ها با این کار بزرگ و بدیع علمی برطرف شود.
روش گردآوری این دایرة‌المعارف به چه صورت بوده است؟ آیا صرفاً به روایات و احادیث پرداخته شده است یا اینکه به گزارشات تاریخی هم اعتنا داشتید؟
طباطبایی‌نژاد: روش ما به این شکل است که یک کاووش وسیع در همه ابعاد زندگی امام حسین(ع) انجام دادیم که هم حدیث را و در مواردی هم قرآن را بررسی کردیم، به گزارشات تاریخ هم مراجعه کردیم و به جغرافیا و ابعاد دیگر هم پرداختیم.
اساس کار مجموعه دارالحدیث متن‌محوری است؛ یعنی در درجه اول سعی می‌کنیم اصل متن را بدون ارائه هرگونه تحلیلی در مقابل دید خواننده قرار می‌دهیم، تا خود آن متن تاریخی را ببیند منتهی در موارد لزوم تحلیل و نقد و بررسی های لازم را هم ذکر می‌کنیم.
ویژگی بعدی این دانشنامه این است که متونی که قدیمی‌ترین و کهن‌ترین آنها هستند را به ترتیب آورده‌ایم و متونی که از درجه بعدی برخوردارند در ادامه و درجات بعدی در پاورقی ذکر شده‌اند.
اما تفاوت اساسی که باعث ممیز شدن این کار علمی شده است استفاده از متون معتبر است و سعی فراوان کرده‌ایم که ازکتابهایی که متأخر هستند هرچند در میان مردم یا مرثیه‌خوان‌ها مشهور هستند آنها را به عنوان متن خبری استفاده نکنیم البته در نقدها به عنوان تذکر استفاده شده است.
لذا از متنهای قرن‌های سه، چهار، پنج و حداکثر متون تا قرن نهم استفاده شده است و از متون قرن‌های ده که همزمان با صفویه و قاجار است به عنوان متن خبری قابل اعتماد نمی‌دانیم و متأسفانه برخی کارهایی که در این زمینه صورت می‌گیرد تفاوتی بین مصدرها نمی‌دانند و آشنایی ندارند، تفاوتی نمی‌گذارند که این متن مثلا در اصول کافی است یا کتابی است که ۵۰ سال پیش چاپ شده است.
و تاسف‌بارتر این است که بسیاری مواقع متنهای بسیار ضعیف لابه‌لای متنهای قوی خودشان را مخفی می‌کنند و این چنین کتاب‌هایی را با چاپ‌هایی بسیار شکیل روانه بازار نشر می‌کنند و همان‌ها را به خورد جامعه می‌دهند.
مثلا یکی از این مواردی که کمتر بدان پرداخته شده است و در کتاب‌های معتبر نیز نقل شده جریان عبور چند نوبتی امیرالمومنین(ع) و امام حسین(ع) از سرزمین کربلاست؛ چون مسیر حرکت حضرت به جنگ صفین از کربلا می‌گذشته و در برگشت نیز از کربلا گذر کردند و مسیر رفت به نهروان نیز از کربلا بوده است و متون فراوانی هم از شیعه و هم از سنی از کلمات امیرالمومنین(ع) در این سفرها نقل شده‌است.
ایده اولیه کار دانشنامه امام حسین(ع) از کجا نشئت گرفت؟ آیا ادامه کار کتاب «موسوعة الامام الحسین(ع)» است یا کار جداگانه‌ای است؟
طباطبایی‌نژاد: من ابتدا این نکته را تصحیح کنم که موسوعه واژه عربی همان دایرة‌المعارف و برگردان آن دانشنامه است؛ اما از آنجایی‌که حرکت و قیام امام حسین(ع) به عنوان یک تاریخ گذشته صرف نیست بلکه به عنوان یک حرکت زنده و تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی ما وهم بعد از انقلاب هم گرایش زیادی به ابعاد زندگی حضرت دیده شد به هر حال نیازمند کار تحقیقی جدید مشاهده می‌شود.
معمولا کارهای فردی با امکانات کم جوابگوی این نیاز عصر جدید و سؤالات و شبهات جدید نیستند ونیازمند تحقیقات جدید هست و دارالحدیث هم براساس رسالتی که دارد به این کار اقدام کرد.
ساختار کار دانشنامه امام حسین(ع) چگونه است؟
طباطبایی‌نژاد: کار علمی دانشنامه امام حسین(ع) در سه سطح انجام می‌شود؛ در سطح اول آنچه که اصل است در قالب دانشنامه امام حسین(ع) است که شامل ۷هزار صفحه در ۴۵۰۰ متن در چهارده جلد منتشر خواهد شد.
متن دانشنامه به زبان عربی است و در مقابل آن ترجمه فارسی دارد به اضافه صدها تحلیل که در قالب بیان و شرح حال آمده است.
دربخش بیان به ذکر مصادر و متد خودمان را پرداخته‌ایم؛ دربحث تاریخی دقت رجالی که به پایه فقه باشد صورت نمی‌گیرد اما در حدی که با مسلمات تاریخی و اعتقاداتی مان منافات نداشته باشد.
سطح دوم، متن عربی همین کتاب است که تحلیلیها هم به زبان عربی است و سطح سوم نیز کتاب مقتلی است که از دل دانشنامه بیرون می‌آید که به همراه دانشنامه در یک جلد منتشر می‌شود.
متن‌هایی که چه هنگام شهادت و چه قبل از کربلا بوده است از قبل از تولد تا روز عاشورا را شامل می‌شود؛ این کتاب تا حدی حجت را بر همه مرثیه سرایان تمام می‌کند و انشاءالله خیلی از آسیب‌ها با این کار بزرگ و بدیع علمی برطرف شود.
روش گردآوری این دایرة‌المعارف به چه صورت بوده است؟ آیا صرفاً به روایات و احادیث پرداخته شده است یا اینکه به گزارشات تاریخی هم اعتنا داشتید؟
طباطبایی‌نژاد: روش ما به این شکل است که یک کاووش وسیع در همه ابعاد زندگی امام حسین(ع) انجام دادیم که هم حدیث را و در مواردی هم قرآن را بررسی کردیم، به گزارشات تاریخ هم مراجعه کردیم و به جغرافیا و ابعاد دیگر هم پرداختیم.
اساس کار مجموعه دارالحدیث متن‌محوری است؛ یعنی در درجه اول سعی می‌کنیم اصل متن را بدون ارائه هرگونه تحلیلی در مقابل دید خواننده قرار می‌دهیم، تا خود آن متن تاریخی را ببیند منتهی در موارد لزوم تحلیل و نقد و بررسی های لازم را هم ذکر می‌کنیم.
ویژگی بعدی این دانشنامه این است که متونی که قدیمی‌ترین و کهن‌ترین آنها هستند را به ترتیب آورده‌ایم و متونی که از درجه بعدی برخوردارند در ادامه و درجات بعدی در پاورقی ذکر شده‌اند.
اما تفاوت اساسی که باعث ممیز شدن این کار علمی شده است استفاده از متون معتبر است و سعی فراوان کرده‌ایم که ازکتابهایی که متأخر هستند هرچند در میان مردم یا مرثیه‌خوان‌ها مشهور هستند آنها را به عنوان متن خبری استفاده نکنیم البته در نقدها به عنوان تذکر استفاده شده است.
لذا از متنهای قرن‌های سه، چهار، پنج و حداکثر متون تا قرن نهم استفاده شده است و از متون قرن‌های ده که همزمان با صفویه و قاجار است به عنوان متن خبری قابل اعتماد نمی‌دانیم و متأسفانه برخی کارهایی که در این زمینه صورت می‌گیرد تفاوتی بین مصدرها نمی‌دانند و آشنایی ندارند، تفاوتی نمی‌گذارند که این متن مثلا در اصول کافی است یا کتابی است که ۵۰ سال پیش چاپ شده است.
و تاسف‌بارتر این است که بسیاری مواقع متنهای بسیار ضعیف لابه‌لای متنهای قوی خودشان را مخفی می‌کنند و این چنین کتاب‌هایی را با چاپ‌هایی بسیار شکیل روانه بازار نشر می‌کنند و همان‌ها را به خورد جامعه می‌دهند.
مثلا یکی از این مواردی که کمتر بدان پرداخته شده است و در کتاب‌های معتبر نیز نقل شده جریان عبور چند نوبتی امیرالمومنین(ع) و امام حسین(ع) از سرزمین کربلاست؛ چون مسیر حرکت حضرت به جنگ صفین از کربلا می‌گذشته و در برگشت نیز از کربلا گذر کردند و مسیر رفت به نهروان نیز از کربلا بوده است و متون فراوانی هم از شیعه و هم از سنی از کلمات امیرالمومنین(ع) در این سفرها نقل شده‌است.
