کد مطلب : ۷۱۹۶
اماکن اسلامی
درباره مسجد زیتونه
موقعيت جغرافيايى
در فاصله سه و نيم كيلومترى شهر قديمى قرطاجنه در شمال آفريقا واقع است.
بناى آن
پس از فتح تونس توسط اعراب در سال ۷۹هجرى (۶۹۸ ميلادى)، براى اقامه نماز و نشر دين اسلام نياز به مساجد رخ نمود. از اين رو به همت شيخ حسان بن نعمان‌غسانى اولين مسجد در شمال افريقا ساخته و «مسجد جامع زيتونه» ناميده شد. علّت اين نام‌گذارى آن بود كه در معبدى كه مسجد در آن بنا گرديد درخت زيتونى وجود داشته است. هم چنين گفته شده است به علت فراوانى درختان زيتون در منطقه‌اى كه مسجد در آن بنا گرديد نام «زيتونه» بر آن نهاده شد.
توسعه و بازسازى
در سال ۱۱۴ هجرى (۷۳۳ميلادى) والى افريقا اميرعبدالله بن الحبحاب به توسعه و بازسازى مسجد زيتونه پرداخت. از جمله اين كه پى‌هاى آن را قوّت و استحكام بخشيد.
در سال ۲۵۰هجرى (۸۶۴ميلادى) در دوران خليفه المستعين بالله، ابو ابراهيم احمد اغلبى گنبد مسجد را ساخت.
در سال ۳۸۱هجرى (۹۹۱ميلادى) ابوالفتح منصور بن ابو الفتوح يوسف بن زيرى دومين پادشاه سلسله‌ى صناجيان به تعمير و ترميم گنبد تالار مسجد جامع زيتونه پرداخت.
در سال ۷۴۷هجرى يعنى در زمان حكمرانى محمد المستنصر بن ابو زكريا، از طريق بناى آب انبار، آب به مسجد جامع زيتونه آورده شد. امراى شيعى مذهب خاندان مهدى و خاندان حفص كه از سلاطين تونس بودند به اين مسجد اهتمام كردند. و كار بازسازى و به‌‌سازى مسجد در دوران زياده‌الله دوم از خاندان اغلبيان به پايان رسيد.
در سال ۱۳۱۲هجرى (۱۸۹۴ميلادى) گلدسته‌ى مسجد در جاى گلدسته قديمى بر دست‌مهندس سليمان النيقرو ساخته شد. در سال ۱۳۵۷هجرى (۱۹۳۹ميلادى) آخرين ترميم و تعميرمسجد صورت گرفت.
جزئيات بنا
مسجد جامع زيتونه سوّمين مسجد جهان اسلام و عرب است ؛ كه بر اساس‌طرح مسجد قيروان ساخته شده است. اين مسجد عرصه‌اى مستطيل شكل دارد. صحن آن در سمت جنوب شرقى قرار دارد. و اين صحن از سمت رواق قبله رو‌باز است. در مقابل صحن از سه طرف سقيفه‌هايى متكى بر ستون قرار دارد كه هر يك ايوانى را تشكيل مى‌دهند.
در بخش غربى مسجد مناره‌اى زيبا به ارتفاع 43 متر ساخته شده كه از درون و بيرون مسجد قابل مشاهده است. در رواق قبله ايوان هاى متعددى قرار دارد كه ستون‌هاى كوتاه داراى تاج و قوس آن ها را از يكديگر جدا مى‌كند. تعداد اين ستون‌ها چهارده عدد است و عمود بر ديوار قبله است. روى قسمت بيرونى‌مقابل صحن كتيبه هايى به خط كوفى از آيات قرآنى وجود دارد. در رواق قبله دو گنبد وجود دارد: يكى بر فراز مربع مقابل محراب قرار دارد؛ و دومى بالاى منطقه مربعى كه در انتهاى ايوان ميانى‌قرار دارد.
گنبد به شكل چند ضلعى است و در پايين آن كتيبه هايى تاريخى وجود دارد. در سمت راست محراب اتاقكى كوچك وجود دارد كه منبر چوبين متحرك مسجد در آن نگه دارى مى‌شود. مسجد 13 در ورودى دارد كه از چوب صندل ساخته شده‌اند. در صحن مسجد جامع زيتونه آب‌انبارى وجود دارد كه ياد‌آور دوران خشكسالى پديد آمده در تونس در سده‌‌هاى گذشته است. دراين مسجد هم چنين كتابخانه‌اى ارزشمند ساخته شده كه هزاران كتاب را در خود جاى داده است.بناى اين كتابخانه به سال 616 هجرى (۱۳۹۳ ميلادى) باز مى‌گردد.
نيم نگاهى به تاريخ
در سال ۹۷۰هجرى و در دوران حكمرانى امپراتور شارلكن، اسپانيايى‌‌ها تونس را اشغال نمودند، حرمت مسجد را شكستند. آنان كتابخانه را ويران و محتويات مسجد را تخريب و با شمشيرهاى خود كتاب ها و مخطوطات موجود را پاره پاره كردند.
در سال ۱۳۸۱هجرى حكومت تدريس را ممنوع نمود و مسجد تنها براى نماز خواندن باقى ماند. در سده سيزدهم ميلادى و در دوران خليفه المستنصر بالله الحفصى چشمه‌ى آبى در مسجد وجود داشت. هنگامى كه اين چشمه خشكيد در جاى آن ۶۰۰ نهال زيتون كاشته شد. كه اين خود نشانگر وسعت زمينى است كه مسجد در آن ساخته شده است.
در فاصله سه و نيم كيلومترى شهر قديمى قرطاجنه در شمال آفريقا واقع است.
بناى آن
پس از فتح تونس توسط اعراب در سال ۷۹هجرى (۶۹۸ ميلادى)، براى اقامه نماز و نشر دين اسلام نياز به مساجد رخ نمود. از اين رو به همت شيخ حسان بن نعمان‌غسانى اولين مسجد در شمال افريقا ساخته و «مسجد جامع زيتونه» ناميده شد. علّت اين نام‌گذارى آن بود كه در معبدى كه مسجد در آن بنا گرديد درخت زيتونى وجود داشته است. هم چنين گفته شده است به علت فراوانى درختان زيتون در منطقه‌اى كه مسجد در آن بنا گرديد نام «زيتونه» بر آن نهاده شد.
توسعه و بازسازى
در سال ۱۱۴ هجرى (۷۳۳ميلادى) والى افريقا اميرعبدالله بن الحبحاب به توسعه و بازسازى مسجد زيتونه پرداخت. از جمله اين كه پى‌هاى آن را قوّت و استحكام بخشيد.
در سال ۲۵۰هجرى (۸۶۴ميلادى) در دوران خليفه المستعين بالله، ابو ابراهيم احمد اغلبى گنبد مسجد را ساخت.
در سال ۳۸۱هجرى (۹۹۱ميلادى) ابوالفتح منصور بن ابو الفتوح يوسف بن زيرى دومين پادشاه سلسله‌ى صناجيان به تعمير و ترميم گنبد تالار مسجد جامع زيتونه پرداخت.
در سال ۷۴۷هجرى يعنى در زمان حكمرانى محمد المستنصر بن ابو زكريا، از طريق بناى آب انبار، آب به مسجد جامع زيتونه آورده شد. امراى شيعى مذهب خاندان مهدى و خاندان حفص كه از سلاطين تونس بودند به اين مسجد اهتمام كردند. و كار بازسازى و به‌‌سازى مسجد در دوران زياده‌الله دوم از خاندان اغلبيان به پايان رسيد.
در سال ۱۳۱۲هجرى (۱۸۹۴ميلادى) گلدسته‌ى مسجد در جاى گلدسته قديمى بر دست‌مهندس سليمان النيقرو ساخته شد. در سال ۱۳۵۷هجرى (۱۹۳۹ميلادى) آخرين ترميم و تعميرمسجد صورت گرفت.
جزئيات بنا
مسجد جامع زيتونه سوّمين مسجد جهان اسلام و عرب است ؛ كه بر اساس‌طرح مسجد قيروان ساخته شده است. اين مسجد عرصه‌اى مستطيل شكل دارد. صحن آن در سمت جنوب شرقى قرار دارد. و اين صحن از سمت رواق قبله رو‌باز است. در مقابل صحن از سه طرف سقيفه‌هايى متكى بر ستون قرار دارد كه هر يك ايوانى را تشكيل مى‌دهند.
در بخش غربى مسجد مناره‌اى زيبا به ارتفاع 43 متر ساخته شده كه از درون و بيرون مسجد قابل مشاهده است. در رواق قبله ايوان هاى متعددى قرار دارد كه ستون‌هاى كوتاه داراى تاج و قوس آن ها را از يكديگر جدا مى‌كند. تعداد اين ستون‌ها چهارده عدد است و عمود بر ديوار قبله است. روى قسمت بيرونى‌مقابل صحن كتيبه هايى به خط كوفى از آيات قرآنى وجود دارد. در رواق قبله دو گنبد وجود دارد: يكى بر فراز مربع مقابل محراب قرار دارد؛ و دومى بالاى منطقه مربعى كه در انتهاى ايوان ميانى‌قرار دارد.
گنبد به شكل چند ضلعى است و در پايين آن كتيبه هايى تاريخى وجود دارد. در سمت راست محراب اتاقكى كوچك وجود دارد كه منبر چوبين متحرك مسجد در آن نگه دارى مى‌شود. مسجد 13 در ورودى دارد كه از چوب صندل ساخته شده‌اند. در صحن مسجد جامع زيتونه آب‌انبارى وجود دارد كه ياد‌آور دوران خشكسالى پديد آمده در تونس در سده‌‌هاى گذشته است. دراين مسجد هم چنين كتابخانه‌اى ارزشمند ساخته شده كه هزاران كتاب را در خود جاى داده است.بناى اين كتابخانه به سال 616 هجرى (۱۳۹۳ ميلادى) باز مى‌گردد.
نيم نگاهى به تاريخ
در سال ۹۷۰هجرى و در دوران حكمرانى امپراتور شارلكن، اسپانيايى‌‌ها تونس را اشغال نمودند، حرمت مسجد را شكستند. آنان كتابخانه را ويران و محتويات مسجد را تخريب و با شمشيرهاى خود كتاب ها و مخطوطات موجود را پاره پاره كردند.
در سال ۱۳۸۱هجرى حكومت تدريس را ممنوع نمود و مسجد تنها براى نماز خواندن باقى ماند. در سده سيزدهم ميلادى و در دوران خليفه المستنصر بالله الحفصى چشمه‌ى آبى در مسجد وجود داشت. هنگامى كه اين چشمه خشكيد در جاى آن ۶۰۰ نهال زيتون كاشته شد. كه اين خود نشانگر وسعت زمينى است كه مسجد در آن ساخته شده است.
