کد مطلب : ۱۳۸۹۹
تأثیرگذاری سفر عتبات عالیات در گرو دلسوختگی و شیفتگی است
خیمه به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالفتاح نواب، معاون امور روحانیان بعثة مقام معظم رهبری رفت تا بررسی کند، روحانیان و مداحان به عنوان مهم‌ترین اهرم بالابردن معرفت زیارت در سفر عتبات عالیات چگونه جذب می‌شوند و آموزش می‌بینند.
اگرچه شرایط مصاحبه باعث شد، پاسخ این سؤال را به صورت مبسوط دریافت نکنیم، این گفت‌وگو برخی نقاط مبهم را در مورد خادمان فرهنگی سفرهای زیارتی روشن کرد.
برای ایجاد معرفت زیارت در زائران عتبات عالیات پیش از هر چیز باید به سیاست‌گذاری فرهنگی سازمان‌های مربوط پرداخت. این سیاست‌گذاری چگونه و در چه نهادی انجام می‌شود؟
همة سیاست‌گذاری‌های کلان در زمینة سفر عتبات عالیات در اتاق فکر و کانون اندیشة بعثة مقام معظم رهبری و در کمیته‌ای که ویژة عتبات عالیات تشکیل شده، شکل می‌گیرد و در آن به مسائل فرهنگی خادمان معنوی سفر عتبات عالیات، قبل، حین و بعد از سفر پرداخته می‌شود.
خادمان معنوی و فرهنگی که از آنها یاد می‌کنید، شامل چه گروه‌هایی می‌شوند؟
خادمان معنوی شامل سه گروه راویان و روحانیان و مداحان هستند که البته در سفر عتبات عالیات به دليل جنبة توسل و مرثیه‌سرایی بیشتر از روحانیان و مداحان استفاده می‌شود.
اتفاقاً یکی از مشکلات زائران در همین جاست. چرا برای کاروان‌ها یا روحانی می‌فرستید یا مداح؛ در حالی که این ۲ نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای هم باشند و چرا از کارشناسان تاریخ و فلسفه و راویان... برای آموزش به زائران استفاده نمی‌کنید؟
در مصوبة جدید کمیتة عتبات عالیات بنا شد، هر شرکت زیارتی در ماه ۲ کاروان را به صورت هم‌زمان راهي کنند و در یکی روحانی و در کاروان دیگر مداح باشد؛ بنابراین هر ۲ کاروان می‌توانند، از راهنمایی روحانی و مداح یکدیگر استفاده کنند؛ در ضمن ما به روحانیان و مداحان آموزش‌هاي لازم را عرضه مي‌کنيم که مي‌توانند اطلاعات تاریخی و روایی و فلسفی مورد نیاز زائران را عرضه کنند.
اما بسیاری از زائران از این موضوع ناراضی‌اند و ادعا می‌کنند، در واقع چنین اتفاقی نیفتاده است؛ در عین حال زائرانی هم هستند که گله می‌کنند، همان مداح یا روحانی همراه کاروان، کاملاً مطلع نیست یا اطلاعات مبسوطی به آنها عرضه نمی‌کنند.
ساليانه ۲۰ هزار کاروان به عتبات عالیات فرستاده می‌شود که حتی اگر یک درصد هم مشکل داشته باشند، مي‌شود ۲۰۰ کاروان. بنا بر این برخی زائران که گلایه کرده‌اند، جزو این گروه هستند. این معاونت به دنبال کسب رضایت زائران است و دربارة عرضة اطلاعات مبسوط هم باید بگویم که به روحانیان و مداحان توصیه شده، از اشاعة خرافه بپرهیزند؛ بنابراین به بسیاری مقام‌ها و مکان‌هایی که به صورت خرافی مقدس و متبرک معرفی می‌شوند، روحانیان توجه نمي‌کنند و شاید زائران به‌اشتباه تصور می‌کنند که روحانی آنها مطلع نیست.
خب برای رفع این سوءتفاهم زائران چه اقدامی انجام می‌شود؟
مداحان و روحانیان به زائران اطلاع‌رسانی می‌کنند و مثلاً می‌گویند که زمین کربلا تا به حال چند بار شخم خورده و به واقع معلوم نیست کدام قسمت، مقام جداشدن دست حضرت
عباسaباشد یا کجا محل شهادت علی‌اصغر(ع)یا علی‌اکبر(ع)است و.... با اطلاع‌رسانی به زائران این سوءتفاهم هم رفع می‌شود.
از این بحث که بگذریم، این روحانیان کاروان چطور و بر پایة چه معیاری در سازمان حج و زیارت جذب می‌شوند؟
روحانیانی که می‌خواهند با سازمان حج و زیارت همکاری کنند؛ باید تحصیلات سطح ۲ حوزوی را داشته باشند. آنها در آزمونی شرکت می‌کنند. پس از قبولی در آزمون ورودی، با پذیرفته‌شدن نوار سخنرانی آنها جذب می‌شوند.
تعداد روحانیان کاروان در حال حاضر مشخص است؟
روحانیان بسياري با بعثة مقام معظم رهبری همکاری می‌کنند؛ اما عدد این روحانیان شناور است و نمی‌توان دقیقاً گفت، چه تعداد روحانی برای کاروان‌های عتبات عالیات وجود دارند.
بعد از جذب روحانیان آیا آموزش ویژه‌ای هم به آنها داده می‌شود؟
بله؛ روحانیان و مداحان ۱۰ واحد درسی را با عنوان‌هایی شامل: مقتل‌شناسی، سیره و تاریخ امامانa، شناخت عراق و سوریه، شناخت اماکن مذهبی عراق و سوریه، آداب و اخلاق سفر، آشنایی با زیارت و فلسفة زیارت و انتخاب روش تبلیغ می‌گذرانند.
این ۱۰ واحد طی چه دوره‌ای آموزش داده می‌شود؟
بستگی به روحانیان و مداحان و استادانشان دارد، ممکن است یک گروه این آموزش‌ها را طی سه ماه ببینند و ممکن است گروهی در سه هفته دورة آموزشی‌شان تکمیل شود؛ البته استادان این دوره‌های آموزشی همگی جزو استادان برجسته در این حوزه‌ها هستند.
با وجود اين یکی از مشکلاتی که زائران به آن اشاره می‌کنند، این است که مداحان و روحانیان اطلاعات همه‌جانبه‌ای ندارند. برای نظارت بر عملکرد روحانیان و مداحان و اطمینان از رضایت‌مندی زائران چه می‌کنید؟
ما به صورت مرتب تیم‌های نظارتی‌مان را به عتبات مي‌فرستيم و تا به حال ریزش‌هایی را به دليل رعایت‌نکردن ضوابط یا ناتوانی داشته‌ایم.
براي خرافه‌زدایی از آیین‌های زیارت حرمین شریفین عراق و دیگر اماکن مقدس عراق چه اقداماتی انجام شده است؟
ما به روحانیان و مداحان براي خرافه‌زدایی از باورهای زائران آموزش‌هایی می‌دهیم و آنها هم این آموزش‌ها را به زائران منتقل می‌کنند. من برای اینکه نیازها و روند آموزشی به روحانیان را کاملاً درک کنم، سال گذشته به عنوان روحانی کاروان به عتبات مشرف شدم. دوره‌های آموزشی به‌ويژه دربارة خرافه‌زدایی از آیین زیارت از ایران آغاز شد و در نجف، کربلا و حتی تا پایان سفر هم ادامه داشت.
حالا چرا برای ایجاد معرفت زیارت فقط از منابع شفاهی مانند روحانیان و مداحان استفاده می‌کنید؟
نه؛ بعثه برای عتبات عالیات ۱۰۰ نسخه کتاب و تعداد بسياري سی‌دی هم تهیه کرده که زائران علاقه‌مند می‌توانند تهیه و مطالعه کنند.
این منابع مکتوب چرا به زائران عرضه نمی‌شود؟
هرکس که علاقه‌مند باشد، مي‌تواند این کتاب‌ها را تهیه و مطالعه کند.
و حرف آخر که از قلم افتاده است؟
سفر عتبات عالیات برای زائران بسیار تأثیر‌گذار خواهد بود. اگر فقط با دلسوختگی و شیفتگی این سفر را آغاز کنند. زائر کربلا باید خودش را نه در شهر کربلا که در صحرای نینوا احساس کند و تصور کند، جنگ بین امام حسین(ع)و لشکر یزید را.
باید فکر کند، مي‌تواند خود را جز لشکر امام حسینaبه حساب بیاورد و اگر جوان است، همچون علی‌اکبر(ع)اگر میانسال است، همچون ابوالفضل(ع)و اگر مو سپید است، همراه با دلیرمردان عاشق و کهنسال لشکر امام
حسین(ع)در رکاب ایشان علیه لشکر یزید بایستد؟ زائر نجف باید در مسجد کوفه، حضرت علیaرا بر فراز منبر احساس کند و ببیند که فاصله‌اش با علیaچقدر است؟ به هر حال تصور این مسائل و تعمق در اینکه امام حسینaاز ما چه می‌خواهد، مي‌تواند در روح زائران اثر بکند.
اگرچه شرایط مصاحبه باعث شد، پاسخ این سؤال را به صورت مبسوط دریافت نکنیم، این گفت‌وگو برخی نقاط مبهم را در مورد خادمان فرهنگی سفرهای زیارتی روشن کرد.
برای ایجاد معرفت زیارت در زائران عتبات عالیات پیش از هر چیز باید به سیاست‌گذاری فرهنگی سازمان‌های مربوط پرداخت. این سیاست‌گذاری چگونه و در چه نهادی انجام می‌شود؟
همة سیاست‌گذاری‌های کلان در زمینة سفر عتبات عالیات در اتاق فکر و کانون اندیشة بعثة مقام معظم رهبری و در کمیته‌ای که ویژة عتبات عالیات تشکیل شده، شکل می‌گیرد و در آن به مسائل فرهنگی خادمان معنوی سفر عتبات عالیات، قبل، حین و بعد از سفر پرداخته می‌شود.
خادمان معنوی و فرهنگی که از آنها یاد می‌کنید، شامل چه گروه‌هایی می‌شوند؟
خادمان معنوی شامل سه گروه راویان و روحانیان و مداحان هستند که البته در سفر عتبات عالیات به دليل جنبة توسل و مرثیه‌سرایی بیشتر از روحانیان و مداحان استفاده می‌شود.
اتفاقاً یکی از مشکلات زائران در همین جاست. چرا برای کاروان‌ها یا روحانی می‌فرستید یا مداح؛ در حالی که این ۲ نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای هم باشند و چرا از کارشناسان تاریخ و فلسفه و راویان... برای آموزش به زائران استفاده نمی‌کنید؟
در مصوبة جدید کمیتة عتبات عالیات بنا شد، هر شرکت زیارتی در ماه ۲ کاروان را به صورت هم‌زمان راهي کنند و در یکی روحانی و در کاروان دیگر مداح باشد؛ بنابراین هر ۲ کاروان می‌توانند، از راهنمایی روحانی و مداح یکدیگر استفاده کنند؛ در ضمن ما به روحانیان و مداحان آموزش‌هاي لازم را عرضه مي‌کنيم که مي‌توانند اطلاعات تاریخی و روایی و فلسفی مورد نیاز زائران را عرضه کنند.
اما بسیاری از زائران از این موضوع ناراضی‌اند و ادعا می‌کنند، در واقع چنین اتفاقی نیفتاده است؛ در عین حال زائرانی هم هستند که گله می‌کنند، همان مداح یا روحانی همراه کاروان، کاملاً مطلع نیست یا اطلاعات مبسوطی به آنها عرضه نمی‌کنند.
ساليانه ۲۰ هزار کاروان به عتبات عالیات فرستاده می‌شود که حتی اگر یک درصد هم مشکل داشته باشند، مي‌شود ۲۰۰ کاروان. بنا بر این برخی زائران که گلایه کرده‌اند، جزو این گروه هستند. این معاونت به دنبال کسب رضایت زائران است و دربارة عرضة اطلاعات مبسوط هم باید بگویم که به روحانیان و مداحان توصیه شده، از اشاعة خرافه بپرهیزند؛ بنابراین به بسیاری مقام‌ها و مکان‌هایی که به صورت خرافی مقدس و متبرک معرفی می‌شوند، روحانیان توجه نمي‌کنند و شاید زائران به‌اشتباه تصور می‌کنند که روحانی آنها مطلع نیست.
خب برای رفع این سوءتفاهم زائران چه اقدامی انجام می‌شود؟
مداحان و روحانیان به زائران اطلاع‌رسانی می‌کنند و مثلاً می‌گویند که زمین کربلا تا به حال چند بار شخم خورده و به واقع معلوم نیست کدام قسمت، مقام جداشدن دست حضرت
عباسaباشد یا کجا محل شهادت علی‌اصغر(ع)یا علی‌اکبر(ع)است و.... با اطلاع‌رسانی به زائران این سوءتفاهم هم رفع می‌شود.
از این بحث که بگذریم، این روحانیان کاروان چطور و بر پایة چه معیاری در سازمان حج و زیارت جذب می‌شوند؟
روحانیانی که می‌خواهند با سازمان حج و زیارت همکاری کنند؛ باید تحصیلات سطح ۲ حوزوی را داشته باشند. آنها در آزمونی شرکت می‌کنند. پس از قبولی در آزمون ورودی، با پذیرفته‌شدن نوار سخنرانی آنها جذب می‌شوند.
تعداد روحانیان کاروان در حال حاضر مشخص است؟
روحانیان بسياري با بعثة مقام معظم رهبری همکاری می‌کنند؛ اما عدد این روحانیان شناور است و نمی‌توان دقیقاً گفت، چه تعداد روحانی برای کاروان‌های عتبات عالیات وجود دارند.
بعد از جذب روحانیان آیا آموزش ویژه‌ای هم به آنها داده می‌شود؟
بله؛ روحانیان و مداحان ۱۰ واحد درسی را با عنوان‌هایی شامل: مقتل‌شناسی، سیره و تاریخ امامانa، شناخت عراق و سوریه، شناخت اماکن مذهبی عراق و سوریه، آداب و اخلاق سفر، آشنایی با زیارت و فلسفة زیارت و انتخاب روش تبلیغ می‌گذرانند.
این ۱۰ واحد طی چه دوره‌ای آموزش داده می‌شود؟
بستگی به روحانیان و مداحان و استادانشان دارد، ممکن است یک گروه این آموزش‌ها را طی سه ماه ببینند و ممکن است گروهی در سه هفته دورة آموزشی‌شان تکمیل شود؛ البته استادان این دوره‌های آموزشی همگی جزو استادان برجسته در این حوزه‌ها هستند.
با وجود اين یکی از مشکلاتی که زائران به آن اشاره می‌کنند، این است که مداحان و روحانیان اطلاعات همه‌جانبه‌ای ندارند. برای نظارت بر عملکرد روحانیان و مداحان و اطمینان از رضایت‌مندی زائران چه می‌کنید؟
ما به صورت مرتب تیم‌های نظارتی‌مان را به عتبات مي‌فرستيم و تا به حال ریزش‌هایی را به دليل رعایت‌نکردن ضوابط یا ناتوانی داشته‌ایم.
براي خرافه‌زدایی از آیین‌های زیارت حرمین شریفین عراق و دیگر اماکن مقدس عراق چه اقداماتی انجام شده است؟
ما به روحانیان و مداحان براي خرافه‌زدایی از باورهای زائران آموزش‌هایی می‌دهیم و آنها هم این آموزش‌ها را به زائران منتقل می‌کنند. من برای اینکه نیازها و روند آموزشی به روحانیان را کاملاً درک کنم، سال گذشته به عنوان روحانی کاروان به عتبات مشرف شدم. دوره‌های آموزشی به‌ويژه دربارة خرافه‌زدایی از آیین زیارت از ایران آغاز شد و در نجف، کربلا و حتی تا پایان سفر هم ادامه داشت.
حالا چرا برای ایجاد معرفت زیارت فقط از منابع شفاهی مانند روحانیان و مداحان استفاده می‌کنید؟
نه؛ بعثه برای عتبات عالیات ۱۰۰ نسخه کتاب و تعداد بسياري سی‌دی هم تهیه کرده که زائران علاقه‌مند می‌توانند تهیه و مطالعه کنند.
این منابع مکتوب چرا به زائران عرضه نمی‌شود؟
هرکس که علاقه‌مند باشد، مي‌تواند این کتاب‌ها را تهیه و مطالعه کند.
و حرف آخر که از قلم افتاده است؟
سفر عتبات عالیات برای زائران بسیار تأثیر‌گذار خواهد بود. اگر فقط با دلسوختگی و شیفتگی این سفر را آغاز کنند. زائر کربلا باید خودش را نه در شهر کربلا که در صحرای نینوا احساس کند و تصور کند، جنگ بین امام حسین(ع)و لشکر یزید را.
باید فکر کند، مي‌تواند خود را جز لشکر امام حسینaبه حساب بیاورد و اگر جوان است، همچون علی‌اکبر(ع)اگر میانسال است، همچون ابوالفضل(ع)و اگر مو سپید است، همراه با دلیرمردان عاشق و کهنسال لشکر امام
حسین(ع)در رکاب ایشان علیه لشکر یزید بایستد؟ زائر نجف باید در مسجد کوفه، حضرت علیaرا بر فراز منبر احساس کند و ببیند که فاصله‌اش با علیaچقدر است؟ به هر حال تصور این مسائل و تعمق در اینکه امام حسینaاز ما چه می‌خواهد، مي‌تواند در روح زائران اثر بکند.
